АПШЕРОН ТҮБЕГІНДЕГІ АДВЕКТИВТІ-РАДИАЦИЯЛЫҚ ТҰМАНДАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ (ӘЗІРБАЙЖАН)
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-114-3-60-70Кілт сөздер:
тренд, корреляция, климаттық өзгерістер, метеорологиялық көріну қашықтығы (МКҚ), физико-метеорологиялық талдау, жел өрнекАңдатпа
Мақалада Апшерон түбегінде және жақын аралдарда пайда болатын адвективті-радиациялық тұмандардың физикалық-метеорологиялық сипаттамалары, соның ішінде тұманның пайда болуына әсер ететін атмосфералық элементтердің метеорологиялық көріну қашықтығына тәуелділігі, айлық және көпжылдық тұман тенденциялары қарастырылады. Осы мақсатта 1999...2022 жылдардағы акваториядағы авиациялық метеорологиялық станциялардың бастапқы деректері пайдаланылды. Апшерон түбегі мен архипелагында теңізбен қоршалған тау массивтерінің болмауы, жыл бойына аймаққа әсер ететін ауа массалары оның синоптикалық жағдайларын анықтайды. Физика-метеорологиялық және статистикалық талдаулардың көмегімен, Апшерон акваториясында пайда болатын адвективті-радиациялық тұмандардың негізгі бөлігі наурыз...сәуір айларында қайталанатыны анықталды. Тұманның бұл түрінде метеорологиялық көріну диапазоны желдің жылдамдығына және аспанның күйіне байланысты өзгеретіні анықталды. Адвективті-радиациялық тұман кезінде акваторияда оңтүстікшығыс желдері жиі кездеседі. Талдаулар түбектегі орташа айлық және жылдық ауа температурасының жоғарылауы соңғы кездері адвективті-радиациялық тұмандардың қайталануына әсер еткенін көрсетеді. Тұманның кеңістіктік-уақыттық таралуын зерттеу авиацияның жұмысын тиімді ұйымдастыруға жағдай жасай алады
References
Гусейнов Н.Ш., Маликов Б.М., Мамедова Х.В. Физико-статистический анализ туманной погоды в международных аэропортах Азербайджанской Республики. Известия Национальной Академии Авиации. 2013. № 1, с. 5.
Гусейнов Н.Ш., Маликов Б.М., Гаджиев А.Х., Мамедова Х.В.. «Анализ температурного режима в международных аэропортах Азербайджанской Республики». Научные известия Национальной Академии Авиации № 2, 2013.
Гусейнов Н.Ш., Акбарова Н.К. Анализ условий образования тумана в аэропорту Гейдар Алиев. Программа конференции «Проблемы развития транспорта Азербайджана», посвященной 91-летию со дня рождения Гейдара Алиева. Национальная авиационная академия. Баку, 6-7 мая 2014 г.
Гусейнов Н.Ш., Гаджиев А.Х.. Оценка современной динамики температуры воздуха на Апшеронском полуострове. Материалы Республиканской научно-практической конференции по мировым экономическим условиям и экономико-географическому положению Азербайджана. БГУ-2017. Стр. 285-290.
Агроклиматический атлас Азербайджанской Республики [Атлас] / -Баку: Государственный Геодезический Комитет Азербайджанской Республики, -1993. -104 с.
Гусейнов Н.Ш., Султанов В.З., Меликов Б.М.. Динамика изменения температуры воздуха на Апшеронском полуострове. Проблемы гидрометеорологического обеспечения хозяйственной деятельности в условиях изменяющегося климата. Материалы международной конференции. Минск, 5-8 мая 2015 г. Стр. 117-119.
Гусейнов Н.Ш. Синоптическая метеорология . -Баку: Сада, -2011. -316 с.
Гусейнов Н.Ш., Набиев Р.Н., Султанов В.З.. Анализ температуры воздуха в аэропорту Баку по данным AWOS. Журнал «Ученые Записки НАА», Том 4, №3, Баку 2002. 5 стр.
Гусейнов Н.Ш. Вертикальное распределение метеорологических элементов в пограничном слое атмосферы. Труды РГГМУ, 2006, №2, 7 стр.
Государственный Комитет СССР по Гидрометеорологии, Азербайджанское республиканское управление по гидрометеорологии. Климатический режим и метеорологические условия туманов в аэропорту Баку// – Баку: Азербайджанское республиканское управление по гидрометеорологии, –1988. –с.52.
Ибрагимов Г. С. Оценка метеорологических условий при развитии особой ситуации в авиации, связанных с человеческим фактором // Баку: Материалы II научно-практической молодежной конференции с международным участием творческий потенциал молодежи в решении авиакосмических проблем, февральские чтения, Национальная Авиационная Академия, 2017. 286 с.
Махмудов Р. Н. Современные изменения климата и опасные гидрометеорологические явления / Р. Н. Махмудов. -Баку: Национальная Авиационная Академия, -2018. -232 с.
Национальный Атлас Азербайджанской Республики [Атлас] / - Баку: Государственный комитет по Земле и Картографии, - 2014. - 444 с.
Пыхтунова В.М. [и др.]. Справочник по климату СССР, Облачность и атмосферные явления. (Дагестанская АССР, Азербайджанская ССР и Нахичеванская АССР) – Ленинград: Гидрометеоиздат, –1970. –259 с.
Танрывердиев X.К., Халилов Х.А., Халилов М. Ю. [и др.]. География Азербайджанской Республики. Физическая география [Том I] /– Баку: Европа, – 2015. – 530 с.
Учёт адвективных и трансформационных изменений температуры воздуха при прогнозе низких облаков в г. Баку. Метеорология и Гидрология, Москва 2005, № 7. 6 стр.
Шихлинский Э.М. [и др.]. Климат Азербайджана /– Баку: изд. Академии Наук Азерб. ССР, – 1968. – 360 с.
Huseynov N.Sh., Huseynov J.S. Distribution of the Contemporary Precipitation Regime and the Impact of Climate Change on it within the Territory of Azerbaijan // Barcelona: Journal of Geography & Natural Disasters, –2022. Vol. 12, Is. 4, №:1000254, pp.1-7.
Huseynov N.Sh., Malikov B.M., Mammadova H.V.. Physico-statistical analyses of foggy weather conditions at the International Airports of Azerbaijan Republic. Baku 2013.
Federal Aviation Administration (Электронный ресурс) URL: www.faa.gov/lessons_learned/transport_airplane/accidents/PH-BUF (дата обращения: 20.05.2024)
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2024 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
