ГИДРОМЕТЕОРОЛОГИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕР ШЕКТЕУЛІ КЕЗДЕ СУ ТАСҚЫНЫ КӨЛЕМІН БОЛЖАУДЫ ЖЕТІЛДІРУДІҢ КЕЙБІР ЖАҒДАЙЛАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-114-3-7-19Кілт сөздер:
болжау әдістемесі, өзен ағындысы, суық кезеңдегі жауын-шашын мөлшері, ауа температурасы, су тасқынының ұзақтығы, Шүлбі су қоймасыАңдатпа
Мақалада көктемгі су тасқыны ағынының көлемін болжауды жетілдіру әдістері қарастырылған. Зерттеудің негізгі нысандары – Шүлбі су қоймасының бүйірлік салалары болып табылатын Оба, Үлбі және Дресвянка өзендері. Бұл өзендер көктемгі-жазғы су тасқыны және 2...3 айдан астам созылған ағыны бар өзен түріне жатады. Зерттеудің мақсаты – көктем мен жаз мезгілдерінде қардың жиналуы мен өзеннің ағындысы арасындағы байланыс негізінде ағынды болжау әдісін әзірлеу. Ағынды сулардың пайда болуына әсер ететін гидрологиялық және метеорологиялық факторларды зерттеу нәтижелері ұсынылған, сондай-ақ көктемгі-жазғы су тасқыны кезеңінде және оның ұзақтығында ағынды болжау үшін теңдеулер келтірілген. Алынған көптік регрессия теңдеулері су тасқыны көлемін модельдеуде жоғары дәлдікті көрсетті, бақыланған және болжанған деректер арасындағы корреляция коэффициенттері 0,79-дан 0,91-ге дейін ауытқиды. S/σ критерийі бойынша есептеулерге сәйкес, алынған нәтижелер 0,46...0,53 шамасындағы көрсеткіштермен бақыланатын су тасқыны көлемдерінің жақсы өндіру критерийіне сәйкестігін көрсетеді.
References
Волковская Н. П., Мезенцева О. В. АНАЛИЗ ФОРМИРОВАНИЯ ВЕСЕННЕГО ПОЛО-ВОДЬЯ РЕКИ ИРТЫШ У ГОРОДА ОМСКА //ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЕ И ОХРАНА ПРИРОДЫ: Материалы VIII Всероссийской с международным участием научно-практической конференции. – Томск: ООО «Парус», 2019. –85 с.
Terekhov, A.G., Ivkina, N.I., Abayev, N.N., Galayeva, A.V., Yeltay, A.G. Streamflow response of the Ural River to basin snow depth changes during 2001-2019 Sovremennye Problemy Distantsionnogo Zondirovaniya Zemli iz Kosmosa, 2020. – 17(5). – 181–190 р.
Kauazov A., Tillakarim T., Salnikov V., Polyakova S. Assessment of changes in the area of snow cover in Kazakhstan from 2000 to 2022 // Modern problems of remote sensing of the Earth from space. – 2023. – Т. 20. – №1. – С. 298–305.
Tillakarim, T., Kauazov, A., Gafurov, A., Sairov, S. SPATIAL AND TEMPORAL VARIATION OF WATER RESERVES IN SNOW COVER IN THE NURA-SARYSU WATER BASIN. Izdenister Natigeler. – 2023. – No3 (99). – 292–307 p. https:// doi.org/10.37884/3-2023/30
Тореханова, Н. С., Алдиярова, А. Е., Зулпыха ров, Б. А. Особенности формирования гидрологического режима реки Ертис на территории Казахстана в условиях антропогенной деятельности. Проблемы развития сельскохозяйственных мелиораций и водохозяйственного комплекса на базе цифровых технологий. – 2019. - № 2. – 218 с.
Семенова, А. В., Буковский, М. Е. Зависимость пика весеннего половодья в верховьях реки Цны от климатических факторов. Географический вестник, – 2022. - №1 (60). – 87-99 с. doi: 10.17072/2079-7877-2022-1-87-99
Болатова А.А., Тиллакарим Т.А., Раимжанова М.Н. Применение гидрологической модели HBV для прогнозирования стока рек на примере бокового притока воды в Шульбинское водохранилище // Гидрометеорология и экология, 2019. – №3. – 26-43 с.
Гальперин Р.И. Высокие половодья в Северной половине Казахстана // Вопросы географии и геоэкологии, 2013. – № 1.– 3-10 с.
Болатова А.А., Тілләкәрім Т.А., Раимжанова М.Н., Серікбай Н.Т., Багитова Б.Е., Болатов К.М. Результаты калибрования гидрологической модели HBV для горных рек Казахстана // Гидрометеорология и экология, 2018. – №3. – 110-124 с.
Нурбацина, А. А., Дидовец, Ю., Лобанова, А. Адаптация гидрологической модели SWIM для прогнозирования стока равнинных рек Казахстана во время паводков/половодья. Гидро-метеоро логия и экология, 2019. – №3 (94). – 45-60 с.
Serikbay, N.T.; Tillakarim, T.A.; Rodrigo-Ilarri, J.; Rodrigo-Clavero, M.-E.; Duskayev, K.K. Evaluation of Reservoir Inflows Using Semi-Distributed Hydrological Modeling Techniques: Application to the Esil and Moildy Rivers’ Catchments in Kazakhstan. Water. 2023. - No15. – 2967 p. https:// doi.org/10.3390/w15162967
Тиллакарим, Т., Серикбай Н., Сатмурзаев А., Саиров, С. Моделирование стока горных рек Илейского Алатау с применением модели HBVlight. Центральноазиатский журнал исследований водных ресурсов, 2024. – No 10(1). – p. 1-20. https://doi.org/10.29258/CAJWR/2024-R1.v10-1/1- 20.rus
Tillakarim, Т., Serikbay, N., Rakishev, D., Sairov, S. MODELING RIVER RUNOFF OF LITERAL TRIBUTARIES OF THE BUKTYRMA RESERVOIR WITH USING HBV MODEL. Journal of Geography & Environmental Management, 2023. – No 70(3). doi.org/10.26577/JGEM.2023. v70.i3.08
Bolatova, A., Krysanova, V., Lobanova, A., Bolatov, K. Assessment of climate change impacts for two tributary basins of the Irtysh River in Kazakhstan. Climate Research, 2023. No 91. – 159-174 p.
Шульц В.Л. Реки Средней Азии. Ленинград.: Гидрометеоиздат,1965. – 691 с.
Водные ресурсы Казахстана: оценка, прогноз, управление, Т. VII, Кн. 1: Возобнавляемые ресурсы поверхностных вод западного, северного, центрального и восточного Казахстана/ под науч. ред. Р.И. Гальперина. – Алматы: ТОО «Арко», 2012. – 684 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. – Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. – Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш. – Л.: Гидрометеоиздат, 1969. – 318 с.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2024 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
