20 ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫ МЕН 21 ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АЛТАЙДАҒЫ МҰЗДЫҚТАР ЖҮЙЕСІНІҢ ӨЗГЕРУІ
Кілт сөздер:
ДИНАМИКА ЛЕДНИКОВ, АККУМУЛЯЦИЯ, АБЛЯЦИЯ, БАЛАНС МАССЫ, ЛЕДНИКОВЫЙ СТОКАңдатпа
Қазақстандық Алтайда 60 жыл бойындағы (1950…2011) мұз басу көлемінің кеңсітіктік-уақыттық өзгеруі қарастырылды. Мұздықтар серпінінің бағытталуы туралы пікірге оларды 1950…1955 жəне 2011 ж. аралғындағы жіктеу барысында алынған морфометрилық сипаттар негіз болды. 60 жыл ішінде олардың аумағы 33,2 км2 (46,5 %) қысқарғаны анықталды. Мұздықтар көлемі 1,25 км3 (52 %) қысқарған. Мұз басу салмағы балансының орташа мəні -34,2 г/см 2 . Мұздықтардың бүкіл аумағындағы қайта қалпына келмейтін салмақтың жоғалуы су қабатында 20,5 м құрайды. Мұз басу көлемінің қысқаруы биік таулы белдеуде жауын-шашын мөлшеріне байланысты, Ертіс өзенінің су қорына айтарлықтай əсер етпеген.
References
Белуха. Под ред. В.С. Ревякина. – Томск: ТГУ. 1968. – 154 с.
Вилесов Е.Н., Северский И.В. Деградация оледенения Джунгарского (Жетысу) Алатау во второй половине ХХ в. // Лед и Снег. – 2013. – №2 (122). – С. 12-20.
Вилесов Е.Н., Уваров В.Н. Эволюция современного оледенения Заилийского Алатау в ХХ веке. – Алматы: 2001. – 252 с.
Ерасов Н.В. Метод определения объема горных ледников // МГИ. – 1968. – Вып. 14. – C. 307-308.
Каталог ледников СССР. Том 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш. Часть 1. Бассейны левых притоков р. Иртыша. Часть 2. Бассейн р. Каба. Часть 3. Бассейны рек Курчум, Бухтармы, Ульба, Уба. – Л.: Гидрометеоиздат, 1969. – 80 с.
Климат Юго-Западного Алтая. / Под ред. А.В. Егориной. – Усть-Каменогорск: 2002. – 241 с.
Кренке А.Н. Массообмен в ледниковых системах на территории СССР. – Л.: Гидрометеоиздат, 1982. – 288 с.
Михайлов Н.Н., Останин О.В. Ледники Южного и Монгольского Алтая и их изменения в ХХ в. // География и природопользование Сибири. – 2002. – Вып. 5. – С. 3-20.
Нарожный Ю.К. Внешний массообмен ледников Актру: методика наблюдений, тенденции изменения и климатическая обусловленность // Вестник Томского университета. – 2001. – № 274. – С. 13-23.
Носенко Г.А., Хромова Т.Е., Муравьев А.Я., Нарожный Ю.К., Шахгеданова М.В. Использование исторических данных и космических изображений для оценки изменений размеров ледников на Алтае // Лед и Снег. – 2010. – № 2 (110). – С. 19-24.
Останин О.В., Михайлов Н.Н. Изменение ледников Алтая с конца XIX века и тенденции их развития в XXI веке // XIII Гляциологический симпозиум. Сокращение гляциосферы: факты и анализ. – СПб., 24- 28 мая 2004 г. Тезисы докладов. – СПб: 2004. – С. 108-109.
Ревякин В.С. Природные льды Алтае-Саянской горной области. – Л.: Гидрометеоиздат, 1981. – 288 с.
Руководство по составлению Каталога ледников СССР. –Л.: Гидрометеоиздат, 1966. – 154 с.
Севастьянов В.В., Шантыкова Л.Н. Характеристика поля годовых сумм осадков в Горном Алтае по гляциоклиматическим показателям // Вестник Томского государственного университета. – 2001. – № 274. – С. 63-68.
Северский И.В., Благовещенский В.П. Лавиноопасные районы Казахстана. – Алма-Ата: Наука, 1990. – 172 с.
Сухова М.Г. Биоклиматические условия жизнедеятельности человека в Алтае-Саянской горной стране. – Томск: Томский ун-т, 2009. – 260 с.
Тронов М.В. Ледники и климат. – Л.: Гидрометеоиздат, 1966. – 407 с.
Тронов М.В. Очерки оледенения Алтая. – М.: Географгиз, 1949. – 376 с.
Тронов М.В., Ревякин В.С. Гляциологические исследования на Алтае летом 1965 г. // МГИ. 1966. Вып. 12. – С. 284.
Хонин Р.В. О гидрологическом режиме Берельских ледников // Гляциол. исследования в Казахстане. – 1965. – Вып. 5. С. 172-179.
Чигринец А.Г., Долбешкин М.В. Оценка нормы годового стока рек правобережья бассейна реки Ертис // Вопросы географии и геоэкологии. – 2012. – № 2. – С. 62-67.
Kotlyakov V.M., Xie Zi-chu, Wang Shu-hong, Wang Xin, Khromova T.Y., Nosenko G.A. Changing of the Altai glacier system since the mid-twentieth century and its response to the climate warming in future // Лед и Снег. – 2012. – № 3 (119). – С. 17-24.
