ШАРЫН ӨЗЕНІ АЛАБЫ БИІКТАУЛЫ ГЕОЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ӨЗГЕРГІШТІГІ ЖӘНЕ ДИНАМИКАСЫ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2022-104-1-103-114Кілт сөздер:
биіктаулы геожүйелер, ландшафт, NDVI, кеңістіктік-уақыттық қатарлар, жылдық цикл, маусымдық ырғақтарАңдатпа
Зерттеу жұмысы геожүйелік-алаптық тәсіл негізінде, жылдық циклдің маусымдық ырғағын анықтау әдісін, Жерді қашықтықтан зондылау (ЖҚЗ) мәліметтерін өңдеу және Жердің ғаламдық мониторингін жүргізіп отырған Earth Observing System (EOS) сандық платформасының веб-шолғыштарының кіріктірілген модульдерінде мониторинг жасау арқылы іске асырылды. Шарын өзені алабы биіктаулы геожүйелерінің түйінді зерттеу телімдерінде табиғи үдерістердің NDVI кеңістіктік-уақыттық және маусымдарға бөлінген сызықтық қатарлары құрылып, аналитикалық мәліметтер негізінде жылдық циклдің маусымдық ырғақтары анықталды. Нәтижесінде қар сызығынан жоғары жатқан биіктаулы нивал-гляциал белдеуінің (3601...4100 м) және биіктаулы белдеуінің (2601...3600) геожүйелерінің өзгергіштігі және динамикасы қарастырылып, жылдық циклдің маусымдық құрылымының жіктемесі жасалды.
References
Сочава В.Б. Введение в учение о геосистемах. – Новосибирск: Наука, 1978. – 317 с.
Корытный Л.М. Бассейновый подход в географии // География и природные ресурсы. – 1985. – №1. – С. 54-57.
Солнцев Н.А. О суточном цикле в динамике ландшафта // Вестник московского университета. – 1960. – №6. – С. 70-73.
Исаченко А.Г. Теория и методология географической науки. – М.: Академия, 2004. – 400 с.
Ретеюм А.Ю., Дьяконов К. Н. и др. Количественные методы изучения природы: сб. – М.: Мысль, 1975. – 216 с.
Ретеюм А.Ю. Земные миры: о целостном изучении геосистем. – М.: Мысль, 1988. – 266 с.
Крауклис А.А. Теория и практика исследования геосистем // География и природные ресурсы. – 1987. – №4. – С. 18-25.
Мамай И.И. Динамика и функционирование ландшафтов. – М.: Изд-во Моск. ун-та, 2005. – 138 с.
Мұсабаева М.Н., Джаналеева К.М. Қазақстанның физикалық географиясы. – Астана: «ЕҰУ» баспасы, 2016. – 580 б.
Керимбай Н.Н. Закономерности структурной организации геосистем бассейна р. Шарын и вопросы рационального природопользования. – Алматы: Таугуль-Принт, 2008. – 194 с.
Окишева Л.Н., Филандышева Л.Б. Сезонные ритмы природы Западно-Сибирской равнины. – Томск: Изд-во Пеленг, 2002. – 402 с.
Окишева Л.Н., Филандышева Л.Б. Временная динамика и функционирование ландшафтов Западной. Сибири. – Томск, 2015. – 328 с.
Рутковская Н.В. О сезонной структуре годового цикла лесной зоны Западно-Сибирской равнины на примере Томской области // Проблемы гляциологии Алтая. – 1974. – №2. – С. 102-108.
US Earth Observing System / Exploring Geospatial Solutions // https://eos.com/landviewer/cropmonitoring. 01.02.2021.
Черепанов А.С., Дружинина Е.Г. Спектральные свойства растительности и вегетационные индексы // Геоматика. – 2009. – №3. – С. 28-32.
Gao B.C. NDWI - A normalized difference water index for remote sensing of vegetation liquid water from space // Remote Sensing of Environment. – 1996. – Vol. 58, №3. – P. 257-266.
Gu Y., Brown J.F., Verdin J.P. et al. A five-year analysis of MODIS NDVI and NDWI for grassland drought assessment over the central Great Plains of the United States // Geophysical Research Letters. – 2007. – Vol. 34. – P. 1-6.
Jackson T.J., Chen D., Cosh M. et al. Vegetation water content mapping using Landsat data derived normalized difference water index for corn and soybeans // Remote Sensing of Environment. – 2004. – Vol. 92. – P. 475-482.
Tucker C.J. Remote sensing of leaf water content in the near infrared // Remote Sensing of Environment. – 1980. – Vol. 10. – P. 23-32.
