ТЕРРИТОРИЯ ҚҰРҒАҚШЫЛЫҒЫН БАҒАЛАУ ТƏСІЛДЕРІ МЕН ОРТАША ҚЫЗҒЫЛТ ТОПЫРЫҚ АЙМАҚТАРЫНДАҒЫ АТМОСФЕРАЛЫҚ ЖАУЫН-ШАШЫНДЫ ЖҮЙЕЛЕУ
Кілт сөздер:
АТМОСФЕРАЛЫҚ ЖАУЫН-ШАШЫН, ТӘУЛІГІНЕ МАКСИМАЛДЫ БІРЖОЛҒЫ, ТОПЫРАҚ-КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЛАР, ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІ, ЖАУЫН-ШАШЫНДЫ ЖҮЙЕЛЕУ, КӨП ЖЫЛДЫҚ МӘЛІМЕТТЕРАңдатпа
Солтүстік Қазақстан аймағында фитомассаның қалыптасуын болжауда кейбір күрделі көпфакторлы топырақ-климаттық қарым-қатынастар орын алады. Бұл қарым-қатынастар жылда болатын ылғалды, типтік жəне құрғақ мезгілдердің кезектесуін айқындаудың нақты заңдылықтырын табуға мүмкіндік бермейді. Сондықтан қарастырылып отырған жұмыста жаздың ортасында болытын максималды «біржолғы» жауын-шашынның түсуіне назар аудыру. Сонымен қатар автор, маусым жəне тамыз айларында, бірақ сирек жауатын жауын шашындарды мысал ретінде көрсетеді. Бүндай жауын шашындар бүкіл Солтүстік Қазақстан аймағында кездеседі. Талдау барысында, орташа қызғылт топырақ территориясында түскен, 21 жылдың мерзіміндегі атмосфералық жауын шашынның тəуліктік мəліметтері колданылған.
Тек қана нөсер жауын-шашынның көлемін есептеу жеткіліксіз, сонымен бірге бірнеше күн қатарынан елеулі мөлшерде жауатын жауын-шышын қосындысын есептеу қажет, себебі топырақтың су-ылғалдық құрылысында, ағу процесстерінде рөлі орасан. Бұл аймақты зерттеудің осындай тəсілін колдану, ауылшаруашылық өндіріс үшін, қоршаған табиғат, əр түрлі заттардың болуы мүмкін тасымалдау үшін белгілі мəні бар.
Ауа райы жағдайын талдаудың бұл түрін, зерттеліп отырған аймақтың өнімділік мəліметтермен байланыстырудың маңызы зор. Бұл қарым-қатынастардың күрделілігі тек қана олардың жыл сайын болатын үлкен түрленгіштігімен ғана емес, сонымен қатар зерттеліп отырған аймақтағы топырақ құрылымының ерекшелігімен байланысты.
References
Азаров Н.К. О снежной мелиорации в условиях Северного Казахстана / Интенсификация почвозащитного земледелия в Северном Казахстане. – Целиноград, 1989. – С. 16-27.
Аргучинцева А.В., Аргучинцев В.К. Картирование климатического загрязнения равнинных и горных геосистем по результатам моделирования // Актуальные проблемы геосистем аридных территорий: Матер. междунар. науч.-прак. конф., Алматы, Казахстан. – Қазақ университеті, 2003. – С. 15-18.
Ахметов К.А., Вольская Н.А., Канафин Б.К. Продуктивность зерновых культур в севообороте / К вопросам агротехники полевых культур в Северном Казахстане. – Целиноград, 1987. – С. 3-9.
Байшоланов С.С., Мусатаева Г.Б., Павлова В.Н., Муканов Е.Н., Чернов Д.А., Жакиева А.Р. Оценка агроклиматических ресурсов Северо-Казахстанской области // Хабаршы (вестник), Серия географическая. – 2015. – №2. – С. 150-159.
Васько И.А. Зависимость урожайности яровой пшеницы от метеорологических факторов / Интенсификация почвозащитного земледелия в Северном Казахстане. – Целиноград, 1989. – С. 3-12.
Готовец А.Ф., Нестеренко А.М., Шевченко В.А., Миллер А.А. Интенсивные технологии возделывания яровой твердой пшеницы в Казахстане / К вопросам агротехники полевых культур в Северном Казахстане. – Целиноград, 1987. – С. 22-36.
Грингоф И.Г., Пасечнюк А.Д. Агрометеорология и агрометеорологические наблюдения. – СПб.: Гидрометеоиздат, 2005. – 552 с.
Илякова Р.М., Долгих С.А., Петрова Е.Е. К вопросу о системе мониторинга режима осадков на территории Казахстана // Гидрометеорология и экология. – 2013. – № 3. – С. 16-29.
Научно-прикладной справочник по климату СССР. Серия 3. Многолетние данные. Части 1-6. Книга 2 – Л.: Гидрометеоиздат, 1989. – 441 с.
Хромов С.П. Метеорология и климатология для географических факультетов – Л.: Гидрометеоиздат, 1968. – 491 с.
Шамен А. Гидрометеорология и мониторинг природной среды Казахстана. – Алматы: Ғылым, 1996. – 293 с.
