КЛИМАТТЫҢ ӨЗГЕРІСІНДЕГІ ОБА АЛАБЫНДАҒЫ ЖӘНЕ ҚАЛБА ЖОТАСЫНЫҢ СОЛТҮСТІК БЕТКЕЙІНДЕГІ ӨЗЕНДЕРДІҢ ЖЫЛДЫҚ АҒЫСЫ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-112-1-7-15Кілт сөздер:
климаттың өзгеруі, жалпы интегралдық қисықтар, жауын-шашын, температура, жылдық ағынАңдатпа
Оба өзені бассейні мен Қалбі жотасының өзендеріндегі орташа жылдық ағынның қалыптасу заңдылықтары зерттелді, метеорологиялық сипаттамалар – Шығыс Қазақстандағы метеостанциялар бойынша орташа жылдық ауа температурасы және жылдық жауын-шашын мөлшері талданды. Гидрометеорологиялық көрсеткіштердің өзгеру тенденциялары және ең алдымен климаттың жылыну жағдайында осы сипаттамалардың нормалары анықталды. Қазіргі кезеңдегі әртүрлі су көздерінің орташа жылдық су тұтынуы есептелді.Талдау көрсеткендей, 1980 жылдан бергі ұзақ мерзімді кезеңде қарастырылып отырған өзендердің жылдық ағыны Оба өзені алабында 10,6%-ға, Ертістің сол жағалауында 2,7 %-ға төмендеген. 2010 жылдың басынан бастап Ертістің сол жағалауындағы өзендердің жылдық жауын-шашынның және орташа жылдық су өтімінің ұлғаюының қалыптасып келе жатқан тенденциясы кейіннен тұрақты болуы мүмкін екенін және келешекте аймақтың жауын-шашынның және Ертістің оң жағалауындағы салаларының ағынының ұлғаюына әкелуі мүмкін екенін атап өткен жөн.
References
Ресурсы поверхностных вод СССР. Алтай и Западная Сибирь. Горный Алтай и Верхний Иртыш. - Л.: Гидрометеоиздат, 1969. - Т.15. – Вып.1. – Часть 1. - 318 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Гидрологическая изученность. Алтай и Западная Сибирь. Горный Алтай и Верхний Иртыш. - М.: Гидрометеоиздат, 1966. - Т.15, – Вып.1. - 216 с.
Чигринец А.Г., Жансыкпаев А,Р. Минимальный сток рек в бассейнах рек Ульби и Обы // Вопросы географии и геоэкологии. – Алматы, 2019. – Вып.4. – С. 150-170.
Абдрахимов Р.Г., Джаксикельдинов А. Сток в верхнем течении реки Ертис (Иртыш) // Гидрометеорология и экология. №2, 2013 г.- С. 61-67.
Справочник по климату Казахстана. Восточно-Казахстанская область, Температура воздуха. – Алматы, 2004. – Вып.10. – Раздел.1. – 511с.
Справочник по климату Казахстана. Восточно-Казахстанская область, Атмосферные явления. – Алматы, 2003. – Вып.10. – Раздел.3. – 511с.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. 1991-2000 гг. Реки и каналы. Бассейн рек Иртыш, Ишим, Тобол (верхнее течение), – Алматы, 2004. – Вып.1. – Книга 1. Часть 1. – 191 с
Болдырев В.М. Практикум по дисциплине «Гидрологические расчеты». – Алматы: Қазақ университеті, 2000. – 40 с.
StokStat [Электронный ресурс]: URL https://www.geodigital.ru/soft_hydr
Владимиров А.М. Гидрологические расчеты. – Л.: Гидрометеоиздат, 1990. – 360 с.
Рождественский А.В., Лобанова А.Г. Пособие по определению расчетных гидрологических характеристик. – Л.: Гидрометеоиздат, 1984. - 444 с.
A Ryskeldieva, D Burlibaeva, A Yerdesbay, G Kamelkhan, N Sarova. Clarke concentrations of heavy metals in surface waters of the transboundary river Yertis (Kazakhstan) . Water Science 37 (1), 18-27
СНИП 2.01.14-83. Определение расчетных гидрологических характеристик. Государственный комитет ССР по делам строительства. Москва. -1985. -40 с.
СТО ГГИ 52.08.41-2017. Основные гидрологические характеристики при нестационарности временных рядов, обусловленной влиянием климатических факторов. Санкт-Петербург. ФГБУ «ГГИ». -2017. – 43 с.
Галиперин Р.И. Современные и ожидаемые водные ресурсы Черного Иртыша // Вестник КазНУ серия географическая. – 2001. №1 (12). С. 54-65.
