ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ ОРМАНДАРЫНДАҒЫ ОРМАНТҮЗУШІ ТҰҚЫМДАР ҚҰРАМЫН ЖЕРДІ ҚАШЫҚТЫҚТАН ЗОНДТАУ ДЕРЕКТЕРІ АРҚЫЛЫ АНЫҚТАУ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-112-1-133-143Кілт сөздер:
орман өсімдіктері, ағаш түрлері, Қостанай облысы, спектрлік арналар, дешифрлеу, геоақпараттық жүйелерАңдатпа
Ғылыми зерттеу барысында Қостанай облысының орман өсімдіктерінің ағаш түрлері анықталды және орман өсімдіктерінің картасы құрастырылды әр түрлі деректер бойынша: далалық материалдар, Жерді қашықтықтан зондтау мәліметтері және ArcGIS10.9 бағдарламалық құралын пайдалану арқылы және арнайы әдебиеттер материалдары негізінде. Жоғары кеңістіктік ажыратылымдықпен сипатталынатын Landsat 9 спутниктік суреттері негізінде орман ағаштарының түрлерін анықтау бойынша әрекеттер алгоритмі жасалды. Орман құраушы негізгі ағаш түрлерін анықтау Landsat 9 спектрлі каналдарының комбинациясы негізінде, жылдың әртүрлі маусымындағы өсімдіктердің индекстерін (NDVI, EVI) зерттеу және бақыланатын жергілікті бейімделу классификациясы негізінде жүзеге асырылды. Алынған деректер далалық зерттеулердің (2023 жылғы тамыз-қыркүйек) және орман шаруашылығының материалдарымен тексерілді.Таңдалған әрекеттер алгоритмі Жерді қашықтықтан зондтау арқылы алынған ғарыштық суреттерінің деректерінен қажетті материалды алу және өңдеудің ең өзекті тәсілдерін жүзеге асырады. Қостанай облысының орман өсімдіктерінің картасын одан әрі саралау және құрастыру орман өсімдіктерінің ағаш түрлері картасы, цифрлық рельеф үлгісінің деректері, зерттелетін аймақтың геологиялық және геоморфологиялық ерекшеліктері, жүргізілген далалық зерттеулер, тақырыптық карталардың материалдары және зерттелетін аймақтың физикалық географиясы негізінде жүзеге асырылды. Зерттеу нәтижесінде Қостанай облысының аумағында орман алқаптарының 6 класын анықталып сонымен қатар аймақта ақшылқылқанды, жапырақты орман құраушы түрлері анықталды, оның ішінде қарағай, қайың, көктерек, қарағай, бұта және шалғынды өсімдіктер. Бұл зерттеу алгоритмін басқа зерттеу объектілеріне қолдануға болады және практикалық маңызы бар.
References
Thematic decoding and interpretation of satellite images of medium and high spatial resolution [Electronic resource]: textbook Shikhov A.N., Gerasimov A.P., Ponomarchuk A.I., Perminova E.S.; Perm State National Research University. – Perm, 2020. - 191 p
Lupyan E.A., Satellite service for monitoring the state of vegetation (Vega)/ E.A. Lupyan, I.Yu. Savin, S.A. Bartalev, V.A. Tolpin, I.V. Balashov, D.E. Plotnikov // Modern problems of remote sensing of the Earth from space. 2011. No. 1. pp. 190-198.
Bartalev S.A., Egorov V.A., Zharko V.O., Lupyan E.A., Plotnikov D.E., Khvostikov S.A., Shabanov N.V. Satellite mapping of the vegetation cover of Russia. - M.: IKI RAS, 2016. - 208 p.
Bartalev S. A. Development of methods for assessing the state and dynamics of forests based on satellite observations: dis., Dr. tech. 01.04.01/ S. A. Bartalev. — M 2007. -291 p.
Marchukov V.S., Decoding of vegetation cover using spectral-temporal features/ V.S. Marchukov, E.A. Stytsenko // Exploring the Earth from space. 2012, No. 1, pp. 77-88.
Zharko V.O., S.A. Bartalev Assessment of the recognizability of woody forest species based on satellite data on seasonal changes in their spectral-reflective characteristics // Modern problems of remote sensing of the Earth from space. 2014. Vol. 11. No. 3., pp. 159-170.
Zhirin V. M., Dynamics of spectral brightness of the breed-age structure of groups of forest types on Landsat satellite images/ V. M. Zhirin, S. V. Knyazeva, S. P. Eidlina // Forest science. 2014. No.5. pp. 3-12.
Isaev A. S., Satellite sensing ― a unique tool for monitoring forests in Russia/ A. S. Isaev, S. A. Bartalev, E. A. Lupyan, N. V. Lukina// Bulletin of the Russian Academy of Sciences. 2014. Vol. 84. No. 12. pp. 1073-1079.
Rouse J.W., Haas R.H., Schell J.A., Deering D.W. Monitoring vegetation systems in the Great Plains with ERTS // Third ERTS Symposium, NASA SP-351 I, 1973, P. 309-317.
Czaplewski R. Variance approximations for assessments of classification accuracy // Fort Collins: US Department of Agriculture, Forest Service. Research paper RM–316. – 1994. – 30 p.
Epting, J.; Verbyla, D. Landscape-level interactions of prefire vegetation, burn severity, and postfire vegetation over 16 years in interior Alaska. Can. J. For. Res. 2005, 35, 1367–1377.
https://www.gov.kz/memleket/entities/kostanay/documents/details/206893?lang=ru
Pugachev P.G. Pine forests of the Turgai depression. – Kostanay, 1994. – 406 p.
L.N. Gribanov Steppe forests of the Altai Territory and Kazakhstan. – Moscow, Goslesbumizdat, 1960. - 212 p.
Vilesov E.N., Naumenko A.A., Veselova L.K., Nurbekov B.J. Physical geography of Kazakhstan. – Almaty: Kazak University, 2009. – 362 p.
Munzer Nur. Development of a methodology for using satellite imagery data for forest monitoring: dissertation ... Candidate of Technical Sciences: 25.00.34 / Munzer Nur; [Place of protection: Moscow State University of Geodesy and Cartography]. - Moscow, 2021. - 150 p.
National Atlas of the Republic of Kazakhstan / edited by A.R. Medeu et al. – Almaty, 2010. – vol. 1. – 149 p.
