КӨПЖЫЛДЫҚ ГИДРОМЕТЕОРОЛОГИЯЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕРІ НЕГІЗІНДЕ ЖАЙЫҚ-КАСПИЙ СУ ШАРУАШЫЛЫҚ АЛАБЫНДАҒЫ ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРҒАҚШЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-112-1-26-38Кілт сөздер:
метеорологиялық, ауылшаруашылық және гидрологиялық құрғақшылықтар, жауын-шашын тапшылығы, сушаруашылық алап, стандартталған жауын-шашын индексіАңдатпа
Мақалада Жайық-Каспий сушаруашылық алабы аумағындағы гидрологиялық құрғақшылықтың басталуы мен аяқталуын анықтау мәселесі қарастырылады. Құрғақшылық көрсеткіші ретінде Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым ұсынған стандартталған жауын-шашын индексі (SPI) таңдалды. SPI Generator бағдарламасын қолдану негізінде аспаптық бақылаулар басталғаннан бастап 2020 жылға дейін, өте қатты және экстремалды құрғақшылықтың сипаттамалары анықталды. Зерттеу нәтижесі бойынша қарастырылып отырған аумақта құрғақшылық кезеңдерін бағалауда SPI индексін қолдану тиімді екені анықталды, және гидрологиялық құрғақшылықтың түрлерін ажыратуға және олардың басталу, аяқталу уақыттарын анықтауға мүмкіндік берді. Зерттеу нәтижелері су ресурстарына тәуелді ауыл шаруашылығы мен басқа салалар үшін практикалық маңыздылыққа ие, құрғақшылықтың түрлері мен мерзімдері туралы ақпаратты қарастырылып отырған аймақтың су ресурстарын басқарудың тиімді стратегияларын әзірлеу және гидрологиялық құрғақшылықтың жағымсыз әсерін азайту мақсатында пайдалануға болады.
References
Владимиров А.М. Классификация гидрологических засух // Ученые записки РГГМУ № 23. Научно-теоретический журнал – СПб.: РГГМУ. – 2012. – С. 5-12.
Владимиров А.М. Факторы формирования экстремального стока в маловодный сезон. – СПб. Ученые Записки РГГМУ. – № 7. – 2008. – С. 13-22.
Подлипенская Л.Е., Кусайко Н.П., Ладыш И.А. и Долгих Е.Д. Мониторинг гидрологических засух по результатам многолетних данных Центра гидрометеорологии города Луганска. – Экологический вестник Донбасса. – №2. – 2021. С. 83-91.
Ali Danandeh, Mehr Ali, Unal Sorman, Ercan Kahya and Mahdi Hesami Afshar (2020). Climate change impacts on meteorological drought using SPI and SPEI: case study of Ankara, Turkey. Hydrological Sciences Journal. 65:2, 254-268, doi:10.1080/02626667.2019.1691218.
Brunner M.I., Götte J., Schlemper C. and Van Loon A.F. (2023). Hydrological drought generation processes and severity are changing in the Alps. Geophysical Research Letters, 50, e2022GL101776. https://doi.org/10.1029/2022GL101776
Edwards D.C., McKee T.B. 1997. Characteristics of 20th century drought in the United States at multiple time scales. Climatology Report No. 97 - 2. Colorado State University, Fort Collins Colorado, 155 pp.
G. Wong, H.A.J. Van Lanen and P.J.J.F. Torfs (2013). Probabilistic analysis of hydrological drought characteristics using meteorological drought. Hydrological Sciences Journal, 58:2, 253-270, doi:10.1080/02626667.2012.753147
Girotto M., Formetta G., Azimi S., Bachand C., Cowherd M., De Lannoy G. and Massari C. (2024). Identifying snowfall elevation patterns by assimilating satellite-based snow depth retrievals. Science of The Total Environment, 906, 167312.
Faquseh H. and Grossi G. (2024). Trend analysis of precipitation, temperature and snow water equivalent in Lombardy region, northern Italy. Sustainable Water Resources Management, 10(1), 18.
Markonis Y., Kumar R., Hanel M., Rakovec O., Máca P. and Aghakouchak A. (2021). The rise of compound warm-season droughts in Europe. Science Advances, 7(6), eabb9668. https://doi.org/10.1126/sciadv.abb9668
McKee T.B., Doesken N.J. and Kleist J. (1993). The relationship of drought frequency and duration to time scales, in: Preprints, 8th Conference on Applied Climatology, January 17-22, Anaheim, California, pp. 179-184.
https://drought.unl.edu/monitoring/SPI/SPIProgram.aspx
Stahl K., Hisdal H., Hannaford J., Tallaksen L.M., Van Lanen H.A., Sauquet E. (2010). Streamflow trends in Europe: Evidence from a dataset of near-natural catchments. Hydrology and Earth System Sciences, 14(12), 2367–2382. https://doi.org/10.5194/hess-14-2367-2010
Van Lanen H.A., Wanders N., Tallaksen L.M. and Van Loon A.F. (2013). Hydrological drought across the world: Impact of climate and physical catchment structure. Hydrology and Earth System Sciences, 17(5), 1715–1732. https://doi.org/10.5194/hess-17-1715-2013
Van Loon A.F. and Laaha G. (2015). Hydrological drought severity explained by climate and catchment characteristics. Journal of Hydrology, 526, 3–14. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2014.10.059
World Meteorological Organization (WMO) and Global Water Partnership (GWP), 2016: Handbook of Drought Indicators and Indices (M. Svoboda and B.A. Fuchs). Integrated Drought Management Programme (IDMP), Integrated Drought Management Tools and Guidelines Series 2. Geneva.
