МАРҚАКӨЛ КӨЛІ ЖӘНЕ ОҒАН ҚҰЙЫЛАТЫН ӨЗЕНДЕРДІҢ СУ ЭКОЖҮЙЕСІНДЕГІ ПОЛИХЛОРЛЫ БИФЕНИЛДЕР
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-113-2-81-94Кілт сөздер:
полихлорлы бифенилдер, уыттылық, концентрация, туыстар, атмосфералық тасымалдауАңдатпа
Мақалада Марқакөл көлі мен оның алабындағы өзендердің сулары мен шөгінділеріндегі полихлорлы бифенилдермен (ПХБ) ластану деңгейін зерттеу нәтижелері көрсетілген. Тұрақты органикалық ластағыштар (ТОЛ) туралы жаһандық Стокгольм Конвенциясының талаптарына сәйкес ҚР қабылдаған міндеттерді іске асыру мақсатында республиканың су айдындары мен су ағындарында осы қауіпті ксенобиотиктердің жинақталуынжәне таралуын зерделеудің маңыздылығы туралы қысқаша ақпарат ұсынылған. Жүргізілген зерттеулер, ең алдымен, қорық аумағында орналасқан көлдер мен өзендердің су ресурстары мен шөгінділерінің ластануын көрсетті. Токсикант концентрациясының судағы да, шөгінділердегі де көл акваториясы бойынша біркелкі таралмауы анықталды. Токсиканттың көбірек мөлшері көлден ағып жатқан Қалжыр өзенінің суында тіркелген. Көл және өзен суларында 30 жеке ПХБ конгенерлері табылды, олардың арасында өте улы диоксин тәрізді және «маркер» конгенерлері бар. Су ресурстарында өте жоғары уыттылығы бар басқа конгенерлері де табылды. Планетада токсиканттардың таралу мәселелері саласындағы алыс және жақын шетел ғалымдарының ғылыми нәтижелеріне сүйене отырып, осы улы қосылыстардың ПХБ ластануы жоғары аумағынан осы қорық аймағына атмосфералық тасымалдауымен келуі туралы ұсыныс жасалды.
References
Доклад «Живая планета». https://livingplanet.panda.org/ru/about-the-living-planet-report (дата обращения 08.07.2022 г.)
Государственный климатический кадастр. https://meteo.kazhydromet.kz/climate_kadastr (дата обращения 25.01.2024 г.)
Стокгольмская конвенция о стойких органических загрязнителях. – Стокгольм, 2001. – 53 с.
Ishankulov M.Sh. PCB-Contaminated Areas in Kazakhstan and analysis of PCB Impact Human Health Experience // In NATO science series volume: The Fate of persistent Organic Pollutants in the Environment. – Springer: AK/NATO Publishing Unit. Editors: E. Mehmetli and B. Koumanova, 2008. – P. 387-403.
СТ РК ГОСТ Р 51592-2003 Вода. Общие требования к отбору проб. Утвержден и введен в действие приказом Комитета по стандартизации, метрологии и сертификации Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан от 07 ноября 2003 г. №380. – Астана, 2003. – 73 с.
СТБ ИСО 6468-2003. Качество воды. Определение некоторых хлорорганических инсектицидов, полихлорированных бифенилов и хлорбензолов методом газовой хроматографии после экстракции жидкость-жидкость. Утв. 31.10.2003 Госстандарт Республики Беларусь. – Минск: БелГИСС, 2004. – 31 с.
ГОСТ 17.1.5.01-80 Охрана природы. Гидросфера. Общие требования к отбору проб донных отложений водных объектов для анализа на загрязненность. – М., Изд-во стандартов, 1980. – 5 с. Актуализирован 01.01.2021 г.
Агапкина Г.И., Ефименко Е.С., Бродский Е.С., и др. Содержание и распределение полихлорированных бифенилов в почвах Москвы // Вестн. Моск. ун-та. Серия 17. Почвоведение. – 2011. – № 1. – С. 39-45.
Kannan N. The Handbook of Environmental Chemistry Part К New Types of Persistent Halogenated Compounds, – 2000. – Vol. 3. – 377 p.
Амиргалиев Н.А. Полихлорированные бифенилы в водной экосистеме Иле-Балкашского бассейна. – Алматы: ТОО «Нурай Принт Сервис», 2016. – 192 с.
Амиргалиев Н.А., Мадибеков А.С., Мұсақұлқызы А., Бурлибаева Д.М., Исмуханова Л.Т., Кулбекова Р.А. Водная безопасность Республики Казахстан: Трансграничные бассейны рек Иле и Ертис. Качество речных вод. Том V. Качество вод. – Алматы, 2021. – Т. V. – 162 с.
Амиргалиев Н.А., Исмуханова Л.Т., Бектурсунов К.Е. Оценка уровня аккумулирования полихлорированных бифенилов в воде и донных отложениях рек бассейна озера Балхаш // Журнал «Вода Magazine». Водоснабжение. Водоотведение. Теплоснабжение. – М. 2017. – №1(113). – С. 50-53.
Amirgaliyev N., Opp C., Askarova M., Ismukhanova L., Madibekov A., Zhadi A. Long-Term Dynamics of Persistent Organic Pollutants in Water Bodies of the Aral Sea–Syrdarya Basin // Applied Sciences (Switzerland). 2023, 13, 11453. https://doi.org/10.3390/app132011453
Амиргалиев Н.А. Полихлорированные бифенилы в воде трансграничных бассейнов Казахстана // Труды IV Всероссийской научной конференции с международным участием «Фундаментальные проблемы воды и водных ресурсов» (15-18 сентября 2015 г.). – М., 2015. – С. 133–135.
Amirgaliev N.A., Askarova M., Opp C., Medeu A., Kulbekova R., Medeu A.R. Water Quality Problems Analysis and Assessment of the Ecological Security Level of the Transboundary Ural-Caspian Basin of the Republic of Kazakhstan // Applied Sciences (Switzerland). – 2022. – 12(4). – Р. 2059. https://doi.org/10.3390/app12042059
Беркинбаев Г.Д., Федоров Г.В. Проблемы стойких органических загрязнителей в Казахстане // Вестник КазНУ им. аль-Фараби. Серия экологическая. – Алматы, 2009. – № 2 (25). – С. 3-8.
Амиргалиев Н.А. Гидрохимические показатели и уровень пестицидного загрязнения водной среды Бухтарминского водохранилища // Экосистема и рыбные ресурсы водоемов Казахстана. – Алматы: Изд-во «Бастау», 1997. – С. 176-182.
Tatykhanova G.P., Kabdrakhmanova P.K., Kudaibergenov P.E. PCB-contaminated area of Ust-Kamenogorsk city (East Kazakhstan): Analysis of water, soil, bottom sediments and biota // The international workshop «Sustainable management of toxic pollutants in Central Asia: towards a regional ecosystem model for environmental security». Proceedings NATO SfP-983931 Project. – Almaty, 2014. – P. 95-101.
Филенко О.Ф., Михеева И.В. Основы водной токсикологии. – М.: Колос, 2007. – 142 с.
Meijer P.N., Ockenden W.A., Sweetman A. et al. // II Environ. Sci. Technol. – 2003. – № 37. – 667 p.
Ockenden W.A., Breivik K., Meijer P.N. // II Environmental Pollution. 2003. – № 121. – 75 p.
Лалетин Н.А. Миграция стойких органических загрязнителей в пресноводных объектах о. Западный Шпицберген (оз. Биенда-стемме и руч. Васстак) // Вода: химия и экология. – 2013. – № 2. – С. 109-114.
Barrie L.A. Arctic air pollution: An overview of current knowledge // Atmop. Environ. – 1986. – Vol. 20. – P. 643-663.
Панин М.С. Загрязнение окружающей среды. – Алматы: Изд-во «Раритет», 2011. – 668 с.
Mamontov A.A., Mamontova E.A., Tarasova E.N., McLachlan M.P. // Environmental Science and Technology. – 2000. – № 34. – P. 741-747.
Мамонтов А.А., Тарасов Е.Н., Мамонтова Е.А., Кербер Е.В. Изменение содержания полихлорированных бифенилов в почвах прибрежной зоны озера Байкал в 1997-2012 гг. // Экологическая химия. – 2015. – Т. 24, № 3. – С. 129-136.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2024 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
