БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АУА БАССЕЙНІНІҢ ЛАСТАНУЫН КЕҢІСТІКТІК ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-115-4-123-137Кілт сөздер:
атмосфералық шығарындылар, атмосфераны ластаудың стационарлық көздері, мониторинг, кеңістіктік талдауАңдатпа
Мақалада Батыс Қазақстан облысының аумағындағы атмосфералық шығарындыларға кеңістіктік талдау жүргізілді. Шығарындылар құрылымында өндірістің өсуіне, көлік үлесінің ұлғаюына, жаңа өндірістік объектілердің құрылысына байланысты өзгерістер байқалады. Алайда, экономикалық қызмет түрлері тұрғысынан негізгі үлес өнеркәсіпке тиесілі. Атмосфераның негізгі ластаушылары мұнай-газ, энергетика секторлары, сондай-ақ көлік болып табылатыны анықталды. Зерттеулер көрсеткендей, аумақтық тұрғыдан өңірдің өнеркәсіптік объектілері мен әлеуметтік инфрақұрылымының басым орналасқан аудандары (Бөрлі, Бәйтерек, Орал қ.) атмосфераға барынша антропогендік әсер етеді. Атмосфералық ауаны зиянды қоспалардан, ең алдымен қатты бөлшектерден тазарту ішінара көрсетілген аймақтарда ғана жүргізіледі, ал облыстың басқа аудандарында
тазарту қондырғылары жоқ. Облыстың өнеркәсіптік аймағының жоғарыда аталған солтүстік аудандары атмосфераның есептелген ластану коэффициенттерінің жоғары мәндерімен сипатталады. Керісінше, Ақжайық, Қаратөбе, Жәнібек және Бөкейорда аудандарында бұл көрсеткіштер минималды, бұл атмосфералық ластанулардың таралуының айтарлықтай теңсіздігін көрсетеді. Орындалған жұмыс индустриялық-аграрлық орталық аймақтың атмосферасына экологиялық бағалауды терең талдауға негіз болып табылады.
References
Михеева А.С. Оценка ассимиляционной емкости природной среды в целях совершенствования экономического механизма природопользования// Вестник Бурятского государственного университета, География. – 2007. - С.25-28. https://cyberleninka.ru/article/n/otsenka- assimilyatsionnoy-emkosti-prirodnoy-sredy-v-tselyah sovershenstvovaniya ekonomicheskogo- mehanizmaprirodopolzovaniya.
Кожагулов С.О., Сальников В.Г. Оценка влияния промышленных выбросов на качество атмосферного воздуха в Бурлинском районе Западно-Казахстанской области//Нефть и газ. – 2024. - 140. - С.140-151. -https://doi. org/10.37878/2708-0080/2024-2.14.
Имашев Э.Ж. Пространственный анализ изменения экологического состояния окружающей среды Западно-Казахстанской области// Вестник КазНУ. Серия географическая. – 2011. - №1 (32). - С.13-20. - https://bulletin-geography.kaznu.kz/index.php/1-geo/article/download/617/503.
Бюро национальной статистики Республики Казахстан. – Электронный ресурс: https://stat.gov.kz/ (дата обращения 15.12.2024 г.).
Национальный доклад о состоянии окружающей среды и об использовании природных ресурсов Республики Казахстан за 2022 год. – Астана, 2023. – Электронный ресурс: https://www.gov.kz/memleket/entities/ecogeo/ documents/details/383692?lang=ru (дата 10.12.2024 г.).обращения
Adilet, 2022. Об утверждении Комплексного плана социально-экономического развития Западно-Казахстанской области на 2022-2025 годы Постановление Правительства Республики Казахстан от 1 февраля 2022 года № 40. – Электронный ресурс: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000040 (дата обращения 10.12.2024 г.).
Adilet, 2021a. Environmental code of the Republic of Kazakhstan. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/ V2100023517 (дата обращения 10.12.2024 г.).
Adilet, 2021b. Методика определения нормативов эмиссий в окружающую среду № 63 Приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 10 марта 2021 года.URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100022317 (дата обращения 10.12.2024 г.).
Yang, W.; Wang, J.; Zhang, K.; Hao, Y. A novel air pollution forecasting, health effects and economic cost assessment system for environmental management: From a new perspective of the district-level. J. Clean. Prod.2023, 417, 138027. https://doi.org/10.1016/jjclepro.2023.138027.
Nguyen, A. T. The relationship between economic growth, energy consumption and carbon dioxide emissions: evidence from Central Asia. Eur. J. Bus. Econ.2019, 12(24), 1- 15. https://doi.org/10.17015/ejbe.2019.024.01
Sabyrbekov, R., Overland, I., Vakulchuk, R. (Eds). Introduction to Climate Change in Central Asia. In Climate Change in Central Asia: Decarbonization, Energy Transition and Climate Policy. Cham: Springer Nature Switzerland.2023, pp. 1-11. ISBN 978-3-031-29830-1 https://doi.org/10.1007/ 978-3-031-29831-8
Сальников В.Г., Полякова С.Е.,Ульман А.А., Кауазов А.М., Турсумбаева М.О., Кисебаев Д.К., Миськив Д.И., Белдеубаев Е.Е., Мусралинова Г.Е., Кожагулов С.О. Мониторинг качества атмосферного воздуха Западно-Казахстанского региона: принципы, методы, подходы// Гидрометеорология и экология. – 2024. - №2. – С.128-149. -DOI: 10.54668/2789-6323-2024-113-2-128-149.
Информационные бюллетени о состоянии окружающей среды Республики Казахстан. – Электронный ресурс: https://www.kazhydromet.kz/ru/ecology/ezhemesyachnyy-informacionnyy- byulleten-o-sostoyanii okruzhayuschey-sredy (дата обращения 15.12.2024 г.).
Информационный бюллетень о состоянии окружающей среды Западно-Казахстанской области, 1 квартал 2024 год. – Электронный ресурс: https://www.kazhydromet.kz/uploads/calendar/180/kvartal_1_ file/668cd2ca0c5d4zko-1-kv-2024-god-rus.pdf (дата обращения 10.12.2024 г.).
UNDP, 2023. The 8th National Communication and the 5th Biennial Report of the Republic of Kazakhstan to the UN Framework Convention on Climate Change URL: https://www.undp.org/kazakhstan/publications/8th national-communication-and-5th-biennial-report-republic kazakhstan-un-framework-convention-climate-change
Альмагамбетова Л.Ж. Оценка антропогенного воздействия на природную среду месторождения Карачаганак// KazNU Bulletin. Geography series. – 2011. - №2 (33). – С. 66-71. -https://bulletin-geography.kaznu.kz/index.php/1-geo/index.
Кенесары А.У. Научно-методические подходы разработки санитарно-защитных зон с применением новых технологий, снижающих загрязнение окружающей среды Диссертация на соискание степени доктора философии (PhD). – Алматы, 2018. - 142с. -https://ecoportal.kz/Public/PubHearings/LoadFile/62648.
Кенесариев У.И., Адильгирейулы З., Амрин М.К., Досмухаметов А.Т., Ержанова А.Е., Баймухамедов А.А. Мониторинг качества объектов окружающей среды в регионе Карачаганак ского нефтегазоконденсатного месторождения // Здоровье семьи – 21 век.- http://www.fh21.perm.ru/download/2011-4-6.pdf.
Калиева Х.Г., Фадеева Л.С., Ерубаева Г.К. Экологический анализ состояния атмосферного воздуха Бурлинского района Западно-Казахстанской области// Вестник КазНУ. Серия экологическая. – 2014. - №2 (41). – С.97 102. -https://bulletin-ecology.kaznu.kz/
Ихсангали Г.М. Химический состав атмосферного воздуха в городах Западно- Казахстанской области. Сб.:Интеллектуальный потенциал XXI века: ступени познания. 2010. – С.289-292. https://cyberleninka.ru/article/n/himicheskiy-sostav-atmosfernogo-vozduha-v- gorodah zapadno-kazahstanskoy-oblasti.
Мурзабекова Ж.А. Экологическое состояние окружающей среды месторождения Западно-Казахстанской области//Вестник Западно-Казахстанского инновационно- технологического университета. – 2023. - №2(26). – С.237-241. -https://wkitu.kz/ru/vestnik-zkitu/.
Кожагулов С.О., Сальников В.Г., Байдаулетова Г.К. Сравнительный анализ загрязнения атмосферы регионов Западного Казахстана// Herald of the Kazakh-British Technical University. – 2024. - №2(69). – С.295-306. - https://doi.org/10.55452/1998-6688-2024-21-2-295-306.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2025 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
