КЛИМАТТЫҢ ӨЗГЕРУІ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН ПАЙДАЛАНУ ЛАНДШАФТТАРЫНЫҢ АГРОБИОЛОГИЯЛЫҚ РЕСУРСТАРЫН БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-113-2-113-127Кілт сөздер:
ландшафт, әдістеме, агробиологиялық ресурстар, егін санаты, алгоритм, бағалау, климаттық көрсеткіштерАңдатпа
Мақалада Х.Г. Тоомингтің эталондық дақылдарының әзірленген тұжырымдамасына негізделген климаттың өзгеруі жағдайында Түркістан облысының ауыл шаруашылық пайдалану ландшафттарының агробиологиялық ресурстарын бағалау нәтижелері келтірілген. Облыстың агробиологиялық ресурстарын бағалау алгоритмін әзірлеу үшін 1941...2020 жылдары әртүрлі табиғи аймақтарда орналасқан 18 метеорологиялық бекет бойынша зерттеудің климаттық базасы құрылды, бұл климаттың өзгерісі мәнмәтінінде ауыл шаруашылық жерлерінің өнімділігінің әртүрлі санаттарының қалыптасу ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік берді. Облыс ландшафттарының агробиологиялық ресурстарының жай-күйі бойынша, ауыл шаруашылығы алқаптарының әлеуетті өнімділігі бойынша, кеңістіктік-уақыттық масштабта эталондық дақылдар тұжырымдамасын пайдалана отырып, фотосинтетикалық белсенді радиацияның (ФБР) келуі бойынша зерттеудің алынған нәтижелері - фотосинтетикалық белсенді радиацияның, климаттың ықтимал өнімділігінің және ауыл шаруашылық жерлерінің ықтимал өнімділігінің төмендеуі, облыстың барлық табиғи (ландшафтық) аймақтарында мүмкін болатын, іс жүзінде мүмкін болатын, мүмкін болатын және өндірістік-шаруашылық ауыл шаруашылығы алқаптарының әлеуетті өнімділігін арттыруға тұрақты тренд байқалғанын көрсетті.
References
Вернадский В.И. Химическое строение биосферы Земли и ее окружение. – М.: Наука, 1965.– 374 с.
Дмитренко В.П. Динамическая теория максимальной урожайности сельскохозяйственных культур // Труды УкрНИГМИ. – 1976. – Вып. 148. – С. 3–12.
Жуков В.А. Моделирование, оценка и рациональное использование агроклиматических ресурсов России: Автореф. диссерт. доктора географических наук. – М., 1998. – 54 с.
Мустафаев Ж.С., Козыкеева А.Т., Жидекулова Г.Е. Модель формирования продуктивности сельскохозяйственных культур в гидроагроландшафтных системах // Международный технико-экономический журнал. – 2017. – № 4. – С. 100–120. https://doi:10.37801/ajad2018.15.1.3
Ничипорович А.А., Строганова Л.Е., Чмора С.Н., Власова Н.П. Фотосинтетическая деятельность растения в посевах. – М., изд. АН СССР, 1961. – 160 с.
Полевой А.Н., Флоря Л.В. Моделирование агроклиматических ресурсов производительности урожая и формирования продуктивности сельскохозяйственных культур // Гидрометеорология и экология. – 2015.-31. – С. 36–49.
Сиротенко О.Д. Математическое моделирование водно-теплового режима и продуктивности агроэкосистем. – Ленинград: Гидрометеоиздат, 1981. – 167 с.
Тооминг Х.Г. Солнечная радиация и формирование урожая. – Л.: Гидрометеоиздат, 1977. – 197 с.
Тооминг Х.Г. Экологические принципы максимальной продуктивности посевов. - Л.: Гидрометеоиздат, 1984. – 264 с.
Baier, W. Note on the terminology of crop-weather models / W. Baier // Agriculture and food security. – 1979. – Vol. 2. – P. 137–145.
Chowdhury S, Al-Zahrani M, Abbas A (2013) Implications of climate change on crop water requirements in arid region: An example of Al-Jouf, Saudi Arabia // Journal of King Fahd University – Engineering Sciences 54(1), – Р. 21–31. https://doi:10.1016/j.jksues.2013.11.001
Enete AA, Amusa TA (2010) Challenges of Agricultural Adaptation to Climate Change in Nigeria: A Synthesis from the Literature // Field Actions Science Reports, –Vol. 4.–Р.1–11.
Gornall J, Betts R, Burke E, Clark R, Camp J, et al. (2010) Implications of climate change for agricultural productivity in the early twenty-first century. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci 365(554): – Р. 2973–2989. https://doi:10.1098/rstb.2010.0158
Howden, S. M. and Meinke, H. (2003). Climate change: challenges and opportunities for Australian agriculture. In: Proceedings of the Conference on Climate Impacts on Australia's Natural Resources: Current and Future Challenges, Queensland, Australia, Canberra, – P.53–55.
Hui J. and et al. 2008. Impacts of Climate Change on Chinese Agriculture–Phase II Adaptation Framework and Strategy Part 2: Application of the Adaptation Framework: A Case Study of Ningxia, Northwest China. AEA Technology. – Р. 56–69.
Kang Y, Khan S, Ma X (2009) Climate change impacts on crop yield, crop water productivity and food security - A review. Progress in Natural Science 19(12): – Р. 1665–1674. https://doi:10.1016/j.pnsc.2009.08.001
Kandiannan K., Chandaragiri K. K., Sankaran N., Balasubramanian T. N., Kailasam C., Crop-weather model for turmeric yield forecasting for Coimbatoredistrict, Tamil Nadu, India // Agric. Forest Meteorol. 112 (2002), – Р. 133–137. https://doi.org/10.1016/S0168-1923(02)00125-9
Kirtti R. P., Phanindra G. (2018). «Statistical Modeling of Crop-Weather Relationship in India: A Survey on Evolutionary Trend of Methodologies», Asian Journal of Agriculture and Development, Southeast Asian Regional Center for Graduate Study and Research in Agriculture (SEARCA), vol. 15(1), – Р. 42-60. https://doi:10.37801/ajad2018.15.1.3
Mustafayev Zh., Skorintseva I., Toletayev A., Bassova T., & Aldazhanova G. (2023). Assessment of climate change in natural areas of the Turkestan region of the republic of Kazakhstan for the purposes of sustainable agricultural and recreational nature management // GeoJournal of Tourism and Geosites, 46(1), Р. 70–77. https://doi.org/10.30892/gtg.46108-1002
Mustafayev Zh., Tuletayev A, Kuderin A. Assessment of thermal and natural moisture provision in territory of Turkestan region of the republic of Kazakhstan in changing climate conditions // Journal of Geography and Environmental Management 68(1). 2023. – №1 (68). – P. 74-84. https://doi:10.26577/JGEM.2023.v68.i1.06
Shawcroft, R.W. The soil - plant - atmosphere model and some of its predictions / R.W. Shawcroft, E.R. Lemon // Agric. Met. – 1974. – Vol. 14, No. 12. – P. 287–307.
Филин В.И. Теория программирование урожая в приложении к современному земледелию // Ученые записки агрономического факультета ВГСХА. – Волгоград: Изд–во ВГСХА, 2005. – С. 97–122.
Филин В.И. Программирование урожая: от идеи к теории и технологиям возделывания сельскохозяйственных культур // Известия Нижневолжского агроуниверситетского комплекса: наука и высшее профессиональное образование. – 2014. – № 3 (35) – C. 26–36.
Трубилин А.И., Петрик Г.Ф., Прущников А.Г. Прогнозирование урожайности сельскохозяйственных культур: учебное пособие. – Краснодар: КубГАУ, 2017. – 95 с.
Романова И.Н., Князева С.М. Основы программирования урожаев сельскохозяйственных культур: Рабочая тетрадь и методические указания для выполнения практических работ. – Смоленск: ФГБОУ ВО Смоленская ГСХА, 2019 – 87с.
Троян Т. Н., Терещенко С. А. Планирование урожаев сельскохозяйственных культур: учебно– методическое пособие по изучению дисциплины для студентов бакалавриата по направлению подготовки 35.03.04 Агрономия. – Калининград: Изд–во ФГБОУ ВО «КГТУ», 2023. – 40 с
Арова, О. З., Шевхужева Л.А. Программирование урожаев сельскохозяйственных культур: учебное пособие для обучающихся по направлению подготовки 35.03.04 Агрономия. – Черкесск: БИЦ СКГА, 2023. – 172 с.
Духовный В.А., Нерозин С.А., Стулина Г.В., Солодкий Г.Ф. Программирование урожая сельскохозяйственных культур (системный подход в приложении к мелиорации). – Ташкент: НИЦ МКВК. – 2015. –184 с.
Водные ресурсы России и их использование / Под ред. И.А. Шикломанова. СПб.: ГГИ, 2008. – 600 с.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2024 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
