ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕ БАЛҚАШ КӨЛІ СУ ДЕҢГЕЙІНІҢ ӨЗГЕРІСТЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2022-106-3-6-13Кілт сөздер:
Балқаш көлі, деңгейдің ұзақ мерзімді ауытқуы, желтерме құбылыстары, су бетінің ауданы, су көлеміАңдатпа
Мақалада Балқаш көлі деңгейінің көпжылдық және желшегерме-желкөтерме тербелістерінің сипаты қарастырылған. Статистикалық мәліметтер келтіріліп, және олардың көлдің әртүрлі бөліктерінде маусымдық таралуы сипатталған. Деңгейдің өзгеруі көлдің морфометриялық сипаттамаларының өзгеруіне әкелетіні анықталды; көл суының ауданы мен көлемінің азаю тенденциясы байқалады. Ең көп зардап шеккен оңтүстік жағалау. Төмен орналасқан аккумуляторлы құмды жазық болып келетін оңтүстік жағалау ең осал болып табылады. Желкөтерме кезінде жағалауды бірнеше жүз метрден бірнеше шақырымға дейінгі жолақпен су басады. Тіпті көл деңгейінің ауытқуы (20...30 см) жағалау сызығының айтарлықтай ығысуына әкеледі. Желшегерме-желкөтерме құбылысы бұл аймақта жер бедері қалыптасуының негізгі факторы. Балқаш көлі деңгейіндегі желшегерме-желкөтерме құбылыстарының амплитудасы көлді толтыру өзгерістерінің жылдық амплитудасынан айтарлықтай жоғары. Ең үлкен желшегерме-желкөтерме құбылыстарының амплитудасы Батыс Балқашта және көлдің соңғы аумағында байқалады.
References
Actual hydrometeorological problems of the Balkhash Lake and its region / edited by I.I. Skotzelas, St. Petersburg: Gidrometeoizdat. – 1995. – P. 103-170.
Large Asian Lakes in a Changing World. Natural State and Human Impact / edited by Steffen Mischke, Springer Water. – 2020. – P. 143-175.
Water resources of the Kazakhstan: assessment, prognosis, management. Volume IX: Internal and peripheral water bodies of Kazakhstan (Aral Sea, Balkash Lake and Caspian Sea): book 1: Assessment of the current and forecast dynamics of the Balkash Lake, Cas-pian and Aral Seas hydrological regime / Shivaryova S.P., Lee W.I., Ivkina N.I. – Almaty. – 2012. – 456 p.
Galaeva A.V. Change in the runoff of the Ili River in the area from the hydrometric cross-section 164 km above the Kapshagay Hydroelectric Power Station to the Kapshagay tract due to the degradation of glaciations and an increase in precipitation // Bulletin of the Kyrgyz-Russian Slavic University, Vol. 14.– N 7.– 2014. – P. 93–95.
Burlibayev M.Zh., Volchek A.A., Burlibayeva D.M. Fluctuations of the Balkash Lake water level in a changing climate // Hydrometeorology and ecology. – 2017. – N 2.- P. 46-65.
Ivkina N.I. Storm surges fluctuations of the Balkhash Lake water level // Hydrometeorology and ecology. – 2011. – No 1.- P. 66-74.
Natural hazards, section "Natural hazards of large water bodies" / Report on scientific research, responsible for the work of V. P. Blagoveshchensky - Almaty. - 2011. - 47 p.
Resources of Surface Waters of the USSR, Vol. 13, Central and Southern Kazakhstan, Is-sue 2, Balkhash Lake Basin: L. Gidrometeoizdat, 1970. – 645 p.
Skotselas I.I., Popova V.P., Gorkunova T.G. Water balance of the Balkhash Lake //Hydrometeorology and ecology.- 2003.- No. 2.- P. 47-61.
Chistyaeva S.P. The question of the practical application of methodical calculation of water mineralization distribution in the water area of a reservoirs to Balkhash Lake // Trudy Ka-zHIGMI.– Issue 58.– M.: Gidrometeoizdat, 1977.– P. 98-100.
