КЛИМАТТЫҢ ҒАЛАМДЫҚ ЖЫЛЫНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭКСТРЕМАЛДЫҚ МЕТЕОРОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАР
Кілт сөздер:
қатты жаңбыр, қар, жел, тұман, бұршақ, шаңды боран, құрғақшылық, жағжай сыныАңдатпа
Мақалада ғаламдық жылыну жағдайында Қазақстандағы экстремальдық метеорологиялық құбылыстардың (ЭМҚ) жиілігі мен қарқындылығының қатты өзгергендері көрсетілген.1990...2002 жж кезеңімен 2003...2015 жж. кезеңін салыстыра келе соңғы кезеңде қатты жаңбырдың орташа жылдық саны 2,5 есе, қатты қар жауу 2,7 есе көбейгені анықталған. Қатты жел жəне бұршақ сандары да аздап көбейген – 20 жəне 30 %-ға сəйкес. Керісінше, соңғы жылдары келесі ЭМҚ азайған: қатты қар бұрқасыны (1,8 есе), қатты тұман (2,7 есе) жəне қатты шаң бораны (3,4 есе). ЭМҚ ең жоғары қайталануы Алматы облысында байқалған. Қатты қуаңшылық Батыс Қазақстан облысында жиі байқалынады. Осы өзгерістерді əртүрлі климаттəуелді экономика салаларында (ауыл шаруашылығы, ТКШ, құрылыс, көлік, денсаулық сақтау жəне т.б.) есепке алу қажеттігі көрсетілген.
References
Бугаев В.А., Джорджио В.А., Козик Е.М., Петросянц М.А., Пшеничный А.Я., Романов Н.Н., Чернышева О.Н. Синоптические процессы Средней Азии – Ташкент: Изд-во АН УзССР, 1957. – 478 с.
Ежегодники по стихийным гидрометеорологическим явлениям, наблюдавшимся на территории Казахстана // Издания с 1990 по 2015 гг. РГП «Казгидромет», г. Алматы.
Ежегодный бюллетень изменения и состояния климата Казахстана за 2015 год // Астана: РГП «Казгидромет», 2016. – 50 с. (в печати).
Кожахметова Э.П. Влияние глобального потепления климата на повторяемость опасных атмосферных явлений в Казахстане // Гидрометеорология и экология. – 2006. – №1. – С. 42-49.
МГЭИК, 2013 г.: Резюме для политиков. Содержится в публикации Изменение климата, 2013 г.: Физическая научная основа. Вклад Рабочей группы I в Пятый доклад об оценке Межправительственной группы экспертов по изменению климата. [Стоккер, Т.Ф., Д. Цинь, Дж.-К. Платтнер, М. Тигнор, С. К. Аллен, Дж. Бошунг, А. Науэлс, Ю. Ся, В. Бекс и П. М. Мидглей (редакторы)]. Кембридж Юниверсити Пресс, Кембридж, Соединенное Королевство, и Нью-Йорк, США.
Оценочный доклад об изменениях климата на территории Казахстана / под ред. С.А. Долгих. – Астана: РГП «Казгидромет», 2013. – 55 с.
Сводное ежегодное сообщение о состоянии и изменении климата на территориях государств-участников СНГ за 2015 год. Ежегодное издание Межгосударственного совета по гидрометеорологии государствучастников СНГ. – М.: Росгидромет, 2016. – 50 с.
Суперячейка накрыла Алмату [Электрон. ресурс]. – 2016. – URL: https://www.gismeteo.ru/news/klimat/20057-superyacheyka-nakryla-alma-atu/ (Дата обращения: 20.07.2016)
III-VI Национальное Сообщение Республики Казахстан Рамочной конвенции ООН об изменении климата. – Астана, 2013. – 274 с.
Управление рисками экстремальных явлений и бедствий для содействия адаптации к изменению климата. Резюме для политиков. Специальный доклад МГЭИК, 2012. – 20 с.
