ШЕЛЕК ӨЗЕНІ БАССЕЙНДЕГІ МҰЗ БАСУ ЖАҒДАЙЫНЫҢ СОҢҒЫ ОНЖЫЛДЫҚТАҒЫ ӨЗГЕРУІ
Кілт сөздер:
МҰЗДАНИ, ФИРН СЫЗЫҒЫ, МҰЗДЫҚ МАССАСЫНЫҢ ТЕҢГЕРІМІ, АЗУШЫЛЫҚАңдатпа
Мұз басу көлемінің 50 жылдық (1955...2005) кеңсітіктік-уақыттық өзгеруі қарастырылды. Мұздықтар динамикасының бағытталуы туралы пікір 1955, 1979, 1990 және 2005 жылдардағы тіркеу барысында алынған морфометриялық сипаттамалары негіз болды. 50 жыл ішінде олардың аумағы 80 км2 (27,7 %) қысқарғаны анықталды. Мұздықтар көлемі 4,6 км3 (28,6 %) қысқарғандылығы анықталды. Мұз басу массасы балансының орташа мәні – 33 г/см2. Бүкіл мұздық аумағындағы қайта қалпына келмейтін салмақтың жоғалуы су қабатында 17 м құрайды. 2015 ж. дейін мұздықтар қысқарылған, оның қазіргі қалған ауданы 200 км2. Бассейндегі мұздықтың орташа жылдық ағысының көлемі 280 млн. м3.
References
Богданович K.И., Kaрк И. M., Корольков B.Ю., Мушкетов Д.И. Землетрясение в северных цепях Тянь-Шаня, 22 декабря 1910 (4 января 1911) – СПб. – 1914. - 270 с.
Вилесов Е.Н., Денисова Т.Я., Федулов И.Я. Оценка ледникового питания и его роли в стоке реки Чилик // Развитие географии в Казахстане (материалы Географического съезда Казахской ССР). – Алма-Ата: Наука, 1979. – С. 95-96.
Вилесов Е.Н., Соседов И.С., Макаревич К.Г., Чехонадская В.А., Шабанов П.Ф. Опыт оценки ледникового стока рек северного склона Заилийского Алатау // Вестник АН КазССР. – 1973. – № 11. – С.25-31.
Вилесов Е.Н., Уваров В.Н. Мониторинг оледенения южного склона Заилийского Алатау в бассейне р. Чилик // Географические основы устойчивого развития Республики Казахстан. – Алматы: 1998. – С. 55-62.
Вилесов Е.Н., Уваров В.Н. Эволюция современного оледенения Заилийского Алатау в ХХ веке. – Алматы: КазГУ, 2001. – 252 с.
Вилесов Е.Н., Федулов И.Я. О величинах сезонного снегонакопления в области аккумуляции Чиликских ледников // Материалы гляциол. исслед. –1976. – Вып. 25. – С. 50-55.
Головкова Р.Г., Денисова Т.Я., Рахимжанова Г.А. Метеорологические условия абляции на леднике южной экспозиции в Заилийском Алатау // Гляциологические исследования в Казахстане. – 1968. – Вып. 7. – С. 5-31.
Каталог ледников СССР. Том 13. Центральный и Южный Казахстан. Вып. 2. Бассейн оз. Балхаш. Часть 2. Река Чилик. – Л.: Гидрометеоиздат, 1968. – 52 с.
Мазо А.Б., Глазырин Г.Е. Метод расчета объема стационарного горного ледника // Труды САРНИГМИ. – 1986. – Вып. 17 (198). – С. 88-98.
Пальгов Н.Н. Современное оледенение в Заилийском Алатау. – АлмаАта, АН КазССР, 1958. – 312 с.
