СОЛТҮСТІК КАСПИЙ МАҢЫНДАҒЫ ҚҰМДАРДЫҢ ДИСПЕРСИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖЕЛМЕН ТАСЫМАЛДАНУЫН СКАЛЯРЛЫҚ БАҒАЛАУ
Кілт сөздер:
ПОДВИЖНЫЕ ПЕСКИ, ДИСПЕРСНЫЙ СОСТАВ, ФУНКЦИЯ РАСПРЕДЕЛЕНИЯ, ВЕТРОВОЙ ПЕРЕНОС, СТАТИСТИЧЕСКИЕ ПАРАМЕТРЫАңдатпа
Атырау облысындағы құм бөлшектерінің дисперсиялық құрамы қарастырылды. Мұндағы көшпелі және жартылай бекінген құмдардың таралуы логарифмдік қарапайым функция бойынша сипатталады. Облыс аумағында кездесетін құмдардың орташа геометриялық өлшемі 110…201 мкм аралығында өзгереді. Жел 58 арқылы тасымалданатын құм массаларының скалярлық бағасы алты метеостанция бойынша 1986 жылдан 2008 жылға дейінгі әрбір айда және жыл сайын алынып отырды. Құм массаларының желмен ең көп тасымалдануы Атырау МС-да (3104 ткм -1 жыл -1), ал ең аз тасымалдануы – Махамбет МС-да (416,7 ткм -1 жыл -1) тіркелген. Жылдық тербелісінде құмдардың тасымалдануының үш түрі байқалған. Бірінші түрінде анық байқалатын екі максимумы бар: бірінші – наурыз – мамыр айларында және екінші – қыркүйекте (Жаңа Үштоған МС). Екінші түрі жылына максимумы үш рет байқалатын Атырау МС-на тиесілі (сәуір, маусым және қыркүйек айларында). Үшінші түріне Ганюшкино, Сағыз және Қарабау метеостанцияларында байқалатын көктемгі және күзгі максимум мен азырақ ұшырасатын жазғы минимум тән.
References
Актуальные проблемы гидрометеорологии оз. Балхаш и Прибалхашья / Под ред. И.И. Скоцеляса – СПб.: Гидрометеоиздат, 1995. – 269 с.
Бултеков Н.У., Семенов О.Е., Шапов А.П. Оценка состава песков песчаных массивов Актюбинской области // Гидрометеорология и экология. – 2009. – №3. – С. 100-109.
Семенов О.Е. Введение в экспериментальную метеорологию и климатологию песчаных бурь – Алматы: ИП «Волкова Н.А.», 2011. – 580 с.
Семенов О.Е. О распределении почвенных частиц по размерам на юге Казахстана вследствие эоловых процессов // Труды КазНИГМИ. –1970. – Вып. 36. – С. 153-165.
