ЖЕЗҚАЗҒАН ӨҢДІРІСТІК ТОРАБЫ ТАБИҒИ КОМПОНЕНТЕРІНІҢ ЛАСТАНУЫНЫҢ ФАКТОРЛАРЫ МЕН ЖАҒДАЙЛАРЫ
Кілт сөздер:
өңдірістік тораб, техногендік әрекет, ауыр металлдар, топырақ, өсімдіктерАңдатпа
Бұл жұмыста топырақ пен өсімдіктердегі ауыр металлдардың жалпы мөлшерінің кеңістікте өзгеруінің зерттеу нәтижелері келтірілген. Жезқазған өңдірістік торабы ауа бассейні ластануының негізгі факторлары анықталған. 2012…2015 жылдары жасалған ауадағы шаңның мөлшерің өлшеу нәтижелері және шаңның химиялық, гранулометриялық анализдері келтірілген. Өсімдіктердің химиялық құрамы өздері өсіп жатқан топырақтардың құрамы мен қасиеттеріне байланыстылығы анықталып, қайталанбайтының байқадық, себебі өсімдіктер өздеріне қажетті элементтерді физиологиялық және биохимиялық қажеттіліктеріне сәйкес сіңіреді. Ауыр металлдардың мөлшерінің таралуы басым ауа бағыттарының жылдамдығы мен ұзақтығына яғни желдер розасына байланысты.
Аймақтағы атмосфералық ауада кең таралған зиянды антропогендік заттарға шаң, күкіртті ангедрит, көміртегі тотығы, азот оксидтері, аммиак, фенол және ауыр металдар (мыс, қорғасын, мырыш) жататыны анықталды. Топырақтағы ластаушы заттардың бірлестігін мыс, қорғасын, мырыш, ал өсімдіктерде мырыш пен мыс құрайды.
References
Алексеенко В.А. Геохимия ландшафта и окружающая среда. – М.: Наука, 1990. – 142 с.
Баймакова Е.В., Стороженко Н.Д., Олейников А.Г., Свирякин Б.И., Чередниченко B.C., Грановский Э.И., Омаров С.С. Методические указания по определению уровня загрязнения компонентов окру-жающей среды токсичными веществами отходов производства и потребления. РИД 03.3.0.4.01-96 от 29.08.1997 г. Алматы: Минэкобиоресурсов РК, 1996. – 121 с.
Большаков В.А., Гальпер Н.Я., Клименко Г.А., Лычкина Т.И., Ба-шта Е.В. Загрязнение почв и растительности тяжелыми металлами. – Минск: 1978. – 52 с.
Виноградов А.П. Геохимия редких и рассеянных химических эле-ментов в почвах. – М.: Изд-во АН СССР, 1957. – 238 с.
ГОСТ 28168-89. Почвы. Отбор проб. – М.: Изд-во стандартов, 1989. – 15 с.
Добровольский В.В. Почвоведение, биогеохимия, биосферная гео-химия тяжелых металлов // Сохраним планету Земля: Докл. меж-дунар. экон. форума. – СПб.: 2004. – С. 19-24.
Израэль Ю.А. Изучение фонового загрязнения окружающей при-родной среды в СССР: функциональная структура фонового мони-торинга / В кн.: Мониторинг фонового загрязнения природных сред. – Л.: Гидрометеоиздат, 1984. – Вып. 2. – С. 3-10.
Ильин В.Б. Тяжелые металлы в системе почва – растение. – Ново-сибирск: Наука, 1991. – 151 с.
Илькун Г.М. Загрязнители атмосферы и растений. – Киев: 1978. – 246 с.
Информационный бюллетень о состоянии окружающей среды Рес-публики Казахстан за 2011 г. / Министерство охраны окружающей среды Республики Казахстан. – Астана, 2011. – 150 с.
Калменова У.А. Физическая география Центрального Казахстана. – Жезказган: 2000. – 79 с.
Методические рекомендации по проведению полевых и лабора-торных исследований почв при контроле загрязнения окружающей среды металлами / Под ред. Ю.М. Свирежева, В.В. Шакина. – М.: Гидрометеоиздат, 1982. – 109 с.
Мотузова Г.В. Почвенно-химический экологический мониторинг. – М.: МГУ, 2001. – 85 с.
Панин М.С. Экология почв. – Алматы: Раритет, 2008. – 528 с.
РД 52.04.186-89. Руководство по контролю загрязнения атмосфе-ры. Часть 1. – М.: 1991. – 319 с.
Совместный приказ Министерства здравоохранения Республики Казахстан. Об утверждении Нормативов предельно допустимых концентраций вредных веществ, вредных микроорганизмов и дру-гих биологических веществ, загрязняющих почву: утв. 30 января 2004 года, №99; и Министерства охраны окружающей среды Рес-публики Казахстан: утв. 27 января 2004 года, №21-п.
Темереева Ф.М. Природа Жезказганского края. – Жезказган: 2002. – 105 с.
Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roslinnych Polski. – Warszawa: WN PWN, 2011. – 540 p.
