КЛИМАТТЫҢ ЖЫЛЫНУЫ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАННЫҢ СОЛСТҮСТІГІ МЕН ОҢТҮСТІГІНДЕ ҚЫСТА ЖАУЫН-ШАШЫННЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ЦИРКУЛЯЦИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2022-104-1-31-39Кілт сөздер:
атмосфералық жауын-шашын, ауа температурасы, климаттық параметрлердің ауытқулары, циркуляция көрсеткіштері мен формалары, вариация, тенденция, каталог, қар көп және аз қар жауатын қысАңдатпа
Мақалада Қазақстанның оңтүстігіндегі 1971 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңдегі желтоқсан-ақпан айларындағы қарлы және қарлы қыстарды анықтайтын климаттық параметрлер (жауын-шашын және ауа температурасы) қарастырылады. Зерттелетін аумақ үшін атмосфералық жауын-шашынның және ауа температурасының уақытша ағымының графигі құрылып, талданған. Атмосфералық жауын-шашынның негізгі статистикалық сипаттамалары есептеледі. Оңтүстік Қазақстан аумағы бойынша жауын-шашынның негізгі ауытқуларының (артық, тапшылық және норма) каталогы жасалды. Зерттелетін аумақ үшін W кешенді критерийін пайдалану негізінде қарлы жылы және аз қарлы суық қыстардың каталогы ұсынылған. Қазақстанның оңтүстігінде қарлы және қарлы қыстардың пайда болу циркуляциялық жағдайлары Вангенхайм-Гирс айналым формаларын, Солтүстік Атлантикалық тербеліс және Блиновая индекстерін талдау арқылы анықталады.
References
Долгих С.А., Турулина Г.К., Сальников В.Г., Полякова С.Е. Особенности пространственно-временного распределения осадков в Казахстане. // Вестник КазНУ им. аль-Фараби: - 2009. – №2. – С. 70-71.
Долгих С.А., Турулина Г. К., Сальников В.Г., Полякова С.Е. Современные тенденции изменения климата. // Материалы международной научной конференции, посвящённой 75-летию КазНУ им. аль-Фараби, 2009. – Том 2. –216 с.
Ленская О.Ю., Быков Д.В. Анализ изменчивости месячных сумм осадков с использованием индексов атмосферной циркуляции. // Вестник Челябинского государственного университета -2008. -№2. – С.53-61.
Литвинова О.С. Климатическая структура зимнего сезона на юго-востоке Западной Сибири // Электронный научно-методический журнал Омского государственного аграрного университета – 2017. - №4 (11) октябрь-декабрь.
Пищальникова Е.В. Условия формирования обильных снегопадов на территории Пермского края. // Диссер. канд. геогр. наук. – Пермь, 2015. – 177 с.
Попов А.В. О возможности прогноза теплых многоснежных и холодных малоснежных зим // Труды Гидрометцентра СССР. – 1975. - Вып. 156. - С. 77-84.
Сальников В.Г., Турулина Г.К., Таланов Е.А., Полякова С.Е. Анализ изменения климата в Казахстане за последние 75 лет. Глава в монографии: Новые методы и результаты исследований ландшафтов в Европе, Центральной Азии и Сибири. Монография в 5 томах. Том I. Ландшафты в ХХI веке: анализ состояния, основные процессы и концепции исследований / под редакцией академика РАН В.Г. Сычева, Л. Мюллера. – М.: ФГБНУ «ВНИИ агрохимии», 2018. – С. 247-252
Сальников В.Г., Турулина Г.К., Полякова С.Е. Атмосферная циркуляция и особенности распределения аномалий температуры и осадков в Казахстане // Вестник КазНУ. Серия география. – 2010. - №2(31). – С. 62-75.
Седьмое национальное Сообщение и третий двухгодичный Доклад Республики Казахстан Рамочной конвенции ООН об изменении климат. – Астана, 2017. – 304 с.
Тарасова Л.Л. Оценка агрометеорологических показателей условий зимовки озимых зерновых культур в центральных черноземных областях в условиях климатических изменений // Труды Гидрометцентра России. - 2016. - Вып. 360. -С. 26-44.
Турумова Г.Е. Исследование многоснежных и малоснежных зим в Костанайской области // Гидрометеорология и экология. – 2018. - №2. – С. 25-32.
Филандышева Л.Б., Сорока А.С. Изучение ритмов зимнего сезона на юго-западе Западно-Сибирской равнины в свете глобальных изменений климата. // Вестник ТГУ: - 2013. - №2. – С. 710-713.
