АНТРОПОГЕНДІК ЫҚПАЛ ӘСЕРІНЕН АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ГИДРОГРАФИЯЛЫҚ ЖЕЛІСІНІҢ ӨЗГЕРУІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2021-103-4-38-47Кілт сөздер:
гидрографиялық желі, қалалық аймақ, антропогендік фактор, заманауи шекара, сандық карта, кесте-сызба, өзгеру, ArcGISАңдатпа
Мақалада Алматы қаласы мысалында қалалық аймақтың гидрографиялық желісінің трансформациясына сандық карталар арқылы баға беріледі. Қаланың 1960, 1980, 1917, 1941 және 1981 жылдар үшін тұрғызылған кесте-сызбалары негізінде сандық карталар жасалды. Заманауи гидрографиялық желінің ағымдағы жағдайын нақтылау мақсатында негіз ретінде қаланың 2015 жыл үшін сандаудан өткізілген картасы алынды. Осы арқылы аталған кезеңдер үшін су ағындарының жиынтық ұзындығы мен су жинау алаптарының аудандары, гидрографиялық желінің тығыздығы есептелді және олардың серпіні бағаланды. Уақыт өте келе қала аумағында пайда болған жасанды су нысандарына сипаттама берілді. Гидрографиялық желі элементтерінің құрамына жасанды су нысандарының қосылуы мен табиғи су нысандарына антропогендік фактордың ықпалы ескерілді. Зерттеу нәтижелері аумақты сумен қамту және су нысандарына зиянды шаруашылық іс-әрекеттерінің ықпалын азайту шараларын ұйымдастыру кезінде кеңінен пайдалануға болады.
References
Вилесов Е.П., Уваров В.Е. Эволюция современного оледенения Заилийского Алатау в XX веке. – Алматы: Казак университет, 2001. – 252 с.
Жандаев М.Ж. Геоморфология Заилийского Алатау и проблемы формирования речных долин. – Алма-Ата: Наука, 1972. – 162 с.
Калачев Н.С., Лаврентьева Л.Д. Водноэнергетический кадастр рек Казахской ССР. – АлмаАта: Наука, 1965. – 707 с.
Павленко Д. Неформальные районы Алматы: C чего начинался город // URL: https:// krisha.kz/content/articles/2018/neformal-nyerayony-almaty-s-chego-nachinalsya-gorod (дата обращения 19.11.2021)
Реки мегаполиса Алматы: монография / А.Г. Чигринец, К.К. Дускаев, Л.П. Мазур и др.; под ред. А.Г. Чигринец, К.К. Дускаева, Л.П. Мазур. – Алматы: Қазақ университетi, 2021. – 310 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Гидрологическая изученность. Бассейн оз. Балхаш. – Л.: Гидрометеоиздат, 1967. – Т. 13. – Вып. 2. – 304 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Бассейн оз. Балхаш. – Л.: Гидрометеоиздат, 1970. – Т. 13, вып. 2. – 643 с.
Тұрсынғали М.Н. Алматы қаласының гидрографиялық желісінің трансформациясы // Материалы международной научной конференции студентов и молодых ученых «ФАРАБИ ӘЛЕМІ». – Алматы, 2020. – С. 81.
Шибутов М.М. Зачем расширяют границы Алматы? // URL: https://vlast.kz/avtory/ zachem_rasshirjajut_granicy_almaty-6431.html (дата обращения 19.11.2021)
