LANDSAT СПУТНИКАЛЫҚ МӘЛІМЕТІ БОЙЫНША 1989…2017 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДАҒЫ (ҚХР) МАНАС КӨЛІНІҢ МОНИТОРИНГІСІ
Кілт сөздер:
спутникалық суреттер, су беті айнасының көлемі, көл мөлшерінің динамикасы, көл бассейінінің сумен қамтамасыз етілуі, су құбырларыАңдатпа
ҚХР) Жоңғар жазығының батыс аймағында орналасқан Манас көлінің 1989…2017 жылдар бойынша LANDSAT-5, 7, 8 суреттерінің арқасында көлдің көлемінің мониторигісі жасалған. Манас көлі Құбық пен Манас өзендерінің және де Қарамай қ. – Қара-Ертіс ө. және Үрімші қ. – Қара-Ертіс өзендерінің сулы құбырлары үшін соңғы ағынсыз сулы объектісі болып келеді. Көлдің бассейінінде бірнеше қалалар орналасқан (Шихэцзи қ., Манас қ., Хутуби қ., Чанцзи қ.) және де суарылатын 600 мың гектар егіндік жерлер өңделеді. Ауыл шаруашылық жерлерінің сумен қамтамасыз етілген динамикасы Манас көлінің қазіргі су беті айнасының көлемі бойынша диагностика жасалу мүмкін. Көлдің көлемінің мониторингісі соңғы 20 жылда, бастапқы құрғап қалған көл болардың алдында жылдам толуының төрт мерзімді өткерді, ол 1999, 2002, 2010 және 2016 жж. Су беті айнасының көлемі 300 квадраттық км кейде көбейетің. Су беті айнасының қалпына келтіру, сірә Жоңғар жазығы – Қара-Ертіс өзенінің суару жүйесімен байланысты, қазіргі таңда бұл жүйе екі су арналарынан тұрады: Қарамай қ. – Қара-Ертіс өзені (1999 жылдан бастап) және Үрімші қаласында Қара-Ертис (2007 жылдан бастап пайда болған). Көлдің толуы антропогенді болуы, су қорының табиғи ішкі мезгілдік динамика жоқтығымен байланысты, өйткені аймақтын көлдеріне тән қоректенуі, ол дегеніміз судың көктемдегі максимумымен және жаздық минимумымен байланысты, ал бұл өзеннің өзендердің табиғи қоректенуі жоқ. Манас көлінің толу фазасында су айнасынан булануға байланысты мезгілдік су жоғалуы 0,2...0,3 км3 немесе Манас өзенінің бассейніндегі орташа жылдық басым ағымынының 20...30 % құрайды.
References
Имбри Д., Имбри К. Тайны ледниковых эпох / Под. ред. Г.А. Авсюка. – М.: Прогресс, 1998. – 262 с.
Манас (река в Китае) [Электрон. ресурс]. URL: https://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/106329/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81 (дата обращения: 11.12. 2017).
Развитие Синьцзян-уйгурского автономного района КНР и его со-циально-экономические последствия для Казахстана. Агентство по исследованию рентабельности инвестиций. [Электрон. ресурс]. – 2013 – URL: http://cred.kz/Pdf_analisys/2020.pdf (дата обращения: 11.12. 2017).
Терехов А.Г. Технические характеристики водного канала Кара-Ертис – Карамай: спутниковые оценки // Гидрометеорология и экология. – 2017. – №4 (87). – С. 54-62.
Терехов А.Г., Долгих С.А. Спутниковый мониторинг водного зер-кала оз. Эби-Нур (КНР) в период 1990…2017 годы // Гидрометео-рология и экология. – 2017. – №3(86). – С. 72-79.
Терехов А.Г., Калимолдаев М.Н., Долгих С.А., Макаренко Н.Г. Ди-агностика климатической изменчивости региона Балхаш-Алакольской озёрной системы в период с 1990-2017 гг. по данным спутников LANDSAT // Пятнадцатая Всероссийская открытая кон-ференция «Современные проблемы дистанционного зондирования Земли из космоса». 13-17 ноября 2017 г. ИКИ РАН. Тезисы докла-дов [Электрон. ресурс]. – URL: http://smiswww.iki.rssi.ru/d33_conf/thesisshow.aspx?page=144&thesis=6348 (дата обращения: 11.12. 2017).
Терехов А.Г., Калимолдаев М.Н., Долгих С.А., Макаренко Н.Г. Изменение площади пахотных земель в бассейне оз. Эби-Нур (КНР) и в Китайской части долины реки Иле в период 1993-2016 годов по спутниковым данным LANDSAT // Пятнадцатая Всерос-сийская открытая конференция «Современные проблемы дистан-ционного зондирования Земли из космоса». 13-17 ноября 2017 г. – ИКИ РАН. Тезисы докладов [Электрон. ресурс]. – URL: http://smiswww.iki.rssi.ru/d33_conf/thesisshow.aspx?page=144&thesis=6352 (дата обращения: 11.12. 2017).
Climatological Atlas of the People's Republic of China // China Meteorological Press. Zhonghua Renmin. Gongheguo Qihou Tuji. – 2002. – 250 р.
Landsat Mission [Электрон. ресурс]. – URL: https://landsat.usgs.gov/landsat-project-description (дата обращения: 16.10. 2017).
