БЕДЕРДІҢ ЭОЛ ПІШІНДЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖЕЛМЕН АУЫСУЫ
Кілт сөздер:
ПЕСОК, ВЕТЕР, ПЕРЕНОС, ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ, ПОВЕРХНОСТЬ, БАРХАН, РЯБЬ, ДВИЖЕНИЕ, скоростьАңдатпа
Автордың зерттеулері және шет ел жұмыстары бойынша құмның желмен ауысу механизмі туралы қазіргі заманғы түсінігі, бедердің – шымырлар және шағылдардың қозғалмалы эол пішіндерінің геоморфологиялық сипаттамасы берілген, олардың шамалары келтірілген. Шағыл пішіндерінің элементтері: l ұзындығы, Н биіктігі және мүйізшелері арасында сызықтық тәуелділік бар. Осы сызықтық теңсіздіктердің коэффициенттері әлемнің әртүрлі аймақтарында әр түрлі, бұл олардың инварианттылығының жоқтығын айтады. Үлкен шағылдар үшін типті пропорциялар: енінің биіктігіне қатынасы – 9, ұзындықтың биіктікке – 6 және мүйізшелер ұзындығының биіктікке – 9. Шымырлар және шағылдардың ауысу жылдамдықтарының қысқа уақыт аралығындағы динамикалық жылдамдыққа және сандарға қатынасы табылған Fr . Шымырлар үшін ир=130(и*-0,07)2 и ир-0,09 (Fr*-22) , шығылдар үшин и6=1,05*Fr*-1/Н , ( ир өлшенген в мм/мин, – в см/час, а – в м/с).
References
Акиянова Ф.Ж., Семенов О.Е., Халыков Е.Е. Подвижные пески по-луострова Бузачи (Бозашы) // Гидрометеорология и экология. – 2012. – №1. – С. 58-73
Вейисов С. Динамика рельефа барханных песков.– Ашхабад: Изд-во «Ылым», 1976. – 195 с.
Гуршев И.Г. Возможное объяснение механизма образования кон-тура бархана // Тр. КазНИГМИ. – 1990. – Вып. 105. – С. 14-17.
Знаменский А.И. Экспериментальные исследования процессов ветровой эрозии песков и вопросы защиты от песчаных заносов // Материалы исследований в помощь проектированию и строитель-ству Каракумского канала. – Ашхабад: Изд-во АН Туркм. ССР, – Вып. 3. – 1958. – 132 с.
Минкявичус В. Эоловая песчаная рябь, её структура и движение на подвижных дюнах Куршюнерия // Ежегодник Географ. Общества Литовской ССР. – № 6-7. – 1963-1964.
Петров М.П. Подвижные пески пустынь СССР и борьба с ними. – М.: Географгиз, 1950. – 350 с.
Семенов О.Е. Волновые формы рельефа на сыпучей поверхности и их свойства // Труды КазНИГМИ. – 1972. – Вып. 49. – С. 42-54.
Семенов О.Е. Введение в экспериментальную метеорологию и климатологию песчаных бурь. – Алматы: «ИП Волкова Н.А.», 2011. – 580 с.
Семенов О.Е. О массовой концентрации частиц в пограничном слое ветро-песчаного потока // Гидрометеорология и экология. – 2009. – №2. – С. 7-27.
Семенов О.Е. О физическом содержании параметров профилей массовой концентрации частиц в пограничном слое ветропесчано-го потока // Гидрометеорология и экология. – 2010. – №1. – С. 11-21.
Cенкевич Б.Н. О генезисе основных форм эолового рельефа песча-ных пустынь. – Ашхабад: Изд-во «Ылым», 1976. – 183 с.
Шуляк Б.А. Физика волн на поверхности сыпучей среды и жидко-сти. – М.: Наука, 1971. – 400 с.
Anderson R., A theoretical model for aeolian impact ripples // Sedi-mentology. – 1987. – 34(5). – P. 943-956.
Andreotti, B., Claudin, P. and Pouliquen, O. Aeolian sand ripples: Ex-perimental study of fully developed states // Physical Review, Letters 96, 028001, 10.1103 – 2006.
Bagnold R.A. The Physics of Blown Sand and Desert Dunes. – Lon-don: Methuen, 1941. – 265 p.
Barenblatt G.J., Golitsyn G.S. Local structure of mature dust storms // J. Atmospheric Sci. – 1974. – Vol. 31. – №7. – P. 1917-1933.
Butterfield G.R. Near-bed mass flux profiles in aeolian sand transport: High-resolution measurements in wind tunnel // Earth Surface Process-es and Landforms. – V. 24. – 1999. – P. 393-412.
Cooke, R.U., Warren, A. and Goudie, A. 1993. Desert geomorphology. London: UCL Press, 534 pp.
Csahґok Z.,Misbah C.,Rioual F.,and Valance A. Dynamics of Aeolian sand ripples. // Eur. Phys. J., E – 2000.–No 3. – Р. 71–86.
