БАЙҚОҢЫР ҒАРЫШ АЙЛАҒЫ МАҢЫНДАҒЫ ТОПЫРАҚ СЫНАМАЛАРЫН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІН БАҒАЛАУ
Кілт сөздер:
топырақ жамылғысы, ластану, қауіптілік класы, тұздану, техногенді, қарашірік, нитраттар, галофиттер, қоршаған орта, диметилгидразин, экологияАңдатпа
Мақалада «Байқоңыр» ғарыш айлағы (БҒА) орналасқан теорриторияда топырақ жамылғысының тұздануына жалпы баға берілді. Топырақ жамылғысының маңызды көрсеткіштерінің бірі - тұздардың мөлшеріне талдау жүргізілген. Зерттеуге алынған «Байқоңыр» ғарыш айлағынан (БҒА) 6000, 7000 м қашықтықтан алынған топырақ сынамаларында су сығындысы арқылы құрғақ қалдық, фотоколориметриялық әдіс арқылы NО-2 иондары, титрлеу әдіс арқылы Са2+, СО32- НСО-3 , иондары анықталды. Зерттелген сынамалардағы карбонаттар шектік рұқсат етілген концентрациядан топырақ жамылғысының беткі қабаты – А горизонтында (0...20 см тереңдік) 6000, 7000 м қашықтықта сәйкесінше 5,2; 3,4 есе, ал өтпелі қабат - В горизонтында (21...60 см тереңдік) 4,4; 3 есеге жоғары екені айқындалды. Жұмыста алынған қорытындылар топырақ жамылғысының өзгерістерін болжауда және техногендік ластанудың нәтижесінде орын алған салдарға баға беруде қолданылуы мүмкін.
References
Бровкин В.В. Проблемы космодромов Байконур // Евразия сегодня. - 2005. – № 6. – С. 19-29.
Гайлитис М. Еще раз о нитратах // Наука и мы. – 1990. – № 6. – С. 2.
Миняев А.П., Сидоров П.И., Совершаева С.Л. // Экология человека. - Москва,1997.– № 3. – С.13-16.
Мисийчук Ю.И., Терещенко Г.Ф., Лебедев Г.П. и др. // Экологическая химия. – Москва, 1998. – № 7(1). – С. 42-47.
Ерденов М.Т., Түкібаева А.С. Агрохимия бойынша № 2 лабораториялық жұмыстар / М.Т.Ерденов, А.С.Түкібаева. – Кентау 2002 ж. – 35 б.
Панин Л.Е., Перова А.Ю. Медико-социальные и экологические проблемы использования ракет на жидком топливе (гептил) // Бюллетень СО РАМН. – 2006. – №1 (119). – С.124-131.
Панин М.С., Безель В.С. Экотоксикология: Учебник для вузов / Под ред. А.Г. Сармурзиной. – Алматы: Раритет, 2008. – С.112 – 126.
Пестов Л. Ф. Засоленность природных вод // Мелиоративная энциклопедия. – М.: Росинформагротех, 2004. – Т. 1. – С. 517.
Потрохов В.К., Малинина А.М., Климова Н.И. // Способ определения несимметричного диметилгидразина. Пат. 2111486. Россия, МКИ6 G
Применение метода ионной хроматографии для определения гидразинов в природных водах и почвах/ А.Д. Смоленков, О.А. Шпигун // 5-я Всероссийская конференция по анализу объектов окружающей среды «Экоаналитика-2003»: Тез. докл. – СПб, 2003. – С. 121.
Қазақстан топырақтары: орысша-қазақша анықтамалық сөздік / Р.А. Мирзадинов, С.Л. Дүйсенбеков. – Алматы, 2008. – 196 б.
Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель РК за 2010 г.: Отчет / ГИСХАГИ. – Астана, 2018. – 275 с. – Отв. испол. Бегманов А.С., Салыбеков Н.Н., Беда П.И.
Шамсутдинов З.Ш. Галофиты России, их экологическая оценка и использование / З.Ш. Шамсутдинов, И.В. Савченко, Н.З. Шамсутдинов. - М.: РАСХН, 2000. – 399 с.
Эвенштейн З. Нитраты, нитриты, нитрозамины // Общественное питание. – 1989. – С. 17-187.
Яковлева, Л.В. Практикум по химическому анализу почв : рабочая тетрадь / Л.В.Яковлева, А.В.Федотова. – Астрахань : Издательский дом «Астраханский университет», 2009. – 37 с.
Rumbold А.et al. Antioxidants for preventing pre-eclampsia // Cochrane Database of Systematic Reviews. – 2007. – № 4. – Р. 1-17.
Kaiser W., Iluber S. C. Posttranslational Regulation of Nitrate Reductase in HigherPlants // Plant Physiol. – 1994. – № 106. – P. 817-821.
Baıqońyr ǵarysh alańy [Электрондық ақпарат]. – 2010. – URL: http://bayterek.kz/kz/info/baykonur.php (жүгіну датасы: 16.11.2019)
