ҮЛБІ ЖӘНЕ ОБА ӨЗЕНДЕРІ АЛАБЫ ӨЗЕНДЕРІНІҢ ЕҢ ТӨМЕН АҒЫНЫ
Кілт сөздер:
өзен, жазғы-күзгі төмен су деңгейі, қысқы төмен ағыны, ең төменгі ағыны, ағынының жылдамдығы, өзгеру коэффициенті, ассиметриялар, тренд, ұзақ мерзімді болжам үрдісіАңдатпа
Қазақстан Алтай жағдайында Үлбі және Оба өзендері алаптарында ең төменгі ағынның қалыптасу заңдылықтары зерттелді. "Қазгидромет" РМК гидрологиялық желісінде зерттелетін ауданның негізгі өзендерінің орташа айлық шығындарына және тәуліктік ең төмен су шығындарына байланысты көп жылдық бақылау материалдары пайдаланылды. 1933...2015 жылдардағы есептік репрезентативтік кезең бойынша бақылау қатарларын талдау және қайта құру жүргізілді. Көпжылдық уақыт аралығы бойынша судың жазғы-күзгі және қысқы сабасының орташа есеппен ең төменгі айлық және тәуліктік шығындарының сандық сипаттамалары анықталды. Ең төмен ағынның вариация коэффициенті және норманы есептеу қателіктері талданды. Есептеу қателері рұқсат етілген мәндер шегінде болады. Ең төмен ағын нормасын есептеудің орташа қатесі ±4,0 %, ал вариация коэффициенті Cv - ±3,4% құрады.
Әр түрлі деңгейде қамтамасыз етілген жазғы-күзгі және қысқы сабаның ең төмен айлық және ең төмен тәуліктік шығындары алынды. Соңғы 42 жылдық кезеңде (1974…2015 жж.) Үлбі және Оба өзендері алаптарының негізгі өзендері үшін жылжымалы онжылдықтар бойынша орташаланған ең төмен ағынның динамикасын пайдалана отырып, 2030 және 2040 жж. дейінгі жазғы-күзгі және қысқы сабаның ең төмен айлық ағынының өзгеруін ұзақ мерзімді болжау үшін пайдаланылған трендтер анықталды және регрессия теңдеулері алынды. Үлбі және Оба өзендерінің алаптарындағы негізгі өзендердің ең төмен айлық ағынының болжамды өзгерістері келтірілген.
References
Андреянов В.Г. Внутригодовое распределение речного стока. – Л.: Гидрометеоиздат, 1960 – 327 с.
Владимиров А.М. Минимальный сток рек СССР. Л.: Гидрометеоиздат, 1970. – 214 с.
Водные ресурсы России и их использование. – СПб: ГГИ, 2008. – 600 с.
Государственный водный кадастр. Ежегодные данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. 2001–2015 г. Часть 1. Реки и каналы. Часть 2. Озера и водохранилища. Вып.1. Бассейн рек Ертис, Алматы-Астана, 2002-2017.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. Казахская ССР. Бассейны Иртыша, Ишима, Тобола. 1976-1980 гг. Л.: Гидрометеоиздат, 1987. - Т.V. –Вып.1. – 468 с.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. 1981-1990 гг. Книга 1. Часть 1. Реки и каналы. Вып.1. Бассейн рек Иртыш, Ишим, Тобол (верхнее течение), Алматы, 2002. – 384 с.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. 1991-2000 гг. Книга 1. Часть 1. Реки и каналы. Вып.1. Бассейн рек Иртыш, Ишим, Тобол (верхнее течение), Алматы, 2004. – 191 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Алтай и Западная Сибирь. Горный Алтай и Верхний Иртыш. –Л.: Гидрометеоиздат, 1969. –Т.15, вып.1., ч. 1. – 318 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Гидрологическая изученность. Алтай и Западная Сибирь. Горный Алтай и Верхний Иртыш. – М.: Гидрометеоиздат, 1966. – Т.15, вып.1., – 216 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Основные гидрологические характеристики. Алтай и Западная Сибирь. Горный Алтай и Верхний Иртыш. – М.: Гидрометеоиздат, 1965. – Т.15. – Вып.1. – 224 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Основные гидрологические характеристики (за 1963-1970 гг.). Алтай, Западная Сибирь и Северный Казахстан. Верхний Иртыш, Верхний Ишим, Верхний Тобол. Л.: Гидрометеоиздат, 1977. – Т.15. – Вып.2. – 384 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Основные гидрологические характеристики (за 1971-1975 гг.). Выпуск 2 Бассейны Иртыша, Ишима, Тобола. Л.: Гидрометеоиздат. 1980. – Т.15. – 294 с.
Laurence C. Smith, Tamlin M. Pavelsky, Glen M. MacDonald, Alexander I. Shiklomanov, and Richard B. Lammers. Rising minimum daily flows in northern Eurasian rivers: A growing influence of groundwater in the highlatitude hydrologic cycle // JOURNAL OF GEOPHYSICAL RESEARCH, VOL. 112, G04S47, doi:10.1029/2006JG000327, 2007.
Norvatov A.M., Popov O.V. Laws of the formation of minimum stream flow // Hydrological Sciences Journal, 6:1, P. 20-28.
