ЦЕЛИНОГРАД АУДАНЫНЫҢ АГРОҚАЛАЛЫҚ АУМАҒЫНДА ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ӨЗГЕРІСТЕРІН ҚАШЫҚТЫҚТАН ЗОНДТАУ ЖӘНЕ ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕР НЕГІЗІНДЕ ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2025-118-3-127-140Кілт сөздер:
жерді қашықтықтан зонтау, жер пайдалану, жер жамылғысы, геоақпараттық әдістер, геодезия, өзгерістерАңдатпа
Бұл зерттеу Астана мегаполисінің агроқалалық аймағы (АҚА) болып табылатын Целиноград ауданындағы жер пайдалану және жер жамылғысының (ЖПЖЖ) кеңістіктік-уақыттық динамикасына арналған. Агроқалалық аймағы аумағындағы жер жамылғысының (ЖЖ) өзгерістері 15 жылдық аралықтағы (2008, 2018 және 2023) бақылаулы классификация әдісі және геодезиялық деректер негізіде талданды. Зерттеу кезеңінде Жер пайдалану және жер жамылғысы (ЖПЖЖ) құрылымында елеулі өзгерістер байқалды. Қала шекарасында құрылыс салынған аумақтар айтарлықтай ұлғайған. Агроқалалық аймақта жыртылатын жер мен орман алқаптарының ауданы тұрақты түрде артса, жайылымдық жерлер азайып келеді. Бұл зерттеліп отырған аумақта жыртылатын жер үлесінің көбеюіне байланысты жер пайдаланудың қарқынды дамуын көрсетеді. Геодезиялық деректер мен геоақпараттық әдістерді пайдалану жер учаскелерінің шекаралары мен орналасуын дәл бақылауға мүмкіндік беріп, осы аймақтағы жер пайдалану өзгерістерін нақты бағалауға көмектесті. Агроқалалық аймағындағы жер пайдалану және жер жамылғысы (ЖПЖЖ) өзгерістерінің негізгі қозғаушы факторлары — Астана қаласының аумақтық кеңеюі мен халық санының өсуі. Жалпы алғанда, Қазақстан астанасының агроқалалық аймаққа әсері бірқатар экономикалық және заңнамалық шаралардың арқасында салыстырмалы түрде орнықты даму жағдайында жүріп жатыр. Геоақпараттық әдістер мен қашықтықтан зондтау деректерді пайдалану тұрақсыз дамуға әкелуі мүмкін құбылыстар мен процестерді жедел анықтауға тиімді құрал болып табылады.
References
K. Nilsson, S. Pauleit and et al, Peri-urban Futures Scenarios and Models for Land Use Change in Europe, 36 (Publisher Springer Heidelberg New York Dordrecht, London, 2013)
F. M. Adedire, Peri-urban Expansion in Ikorodu Lagos Extent Causes Effects and Policy Response, Urban Forum, 29, 259-275 (2018)
J. L. Barros, A. O. Tavares, M. Monteiro, P. P. Santos, Peri-Urbanization and Rurbanization in Leiria City, the Importance of a Planning Framework Sustainability, 10, 2501(2018)
A. Wandl, M. Magoni, Sustainable Planning of PeriUrban Areas, Introduction to the Special Issue Planning Practice & Research, 32 (1), 1-3(2017)
O. Appiahd, D. Schröder, E. K. Forkuo, J. T. Bugri, Application of Geo-Information Techniques in Land Use and Land Cover Change Analysis in a Peri-Urban District of Ghana, Int. J. of Geo-Information, 4, 1265-1289(2015)
T. E. Parece, J. B. Campbell, Land Use/Land Cover Monitoring and Geospatial Technologies, An Overview In book, Advances in Watershed Science and Assessment, The Handbook of Environmental Chemistry, Chapter 1 Eds, T. Younos, T. E. Parece, 33 (Publisher: Springer, 2015)
C. Liping, S. Yujun, S. Saeed, Monitoring and predicting land use and land cover changes using remote sensing and GIS techniques -A case study of a hilly area, Jiangle, PLoS ONE, 13 (China, 2018)
GISGEOGRAPHY, 10, Best Free Land Cover/Land Use Data (2022)
Y. Wu, H. Wang, Z. Wang, B. Zhang, C. Burghard, B. C. Meye, Knowledge Mapping Analysis of Rural Landscape Using Cite Space, Sustainability, 12, (66) (2020)
M. Juliev, A. Pulatov, S. Fuchs, J. Hübl, Analysis of Land Use Land Cover Change Detection of Bostanlik District, Uzbekistan, Pol. J. Environ. Stud., 28 (5), 3235-3242 (2019)
P. Christiansen, T. Loftsgarden, Drivers behind urban sprawl in Europe, 1TØI Report 1136/2011, 41 (2011)
J. Wang, S. Qu, K. Peng, Y. Feng, Quantifying Urban Sprawl and Its Driving Forces 11 E3S Web of Conferences 386, 05013 (2023) GISCA 2022 and GI 2022 https://doi.org/10.1051/e3sconf/202338605013 in China, Discrete Dynamics in Nature and Society, 5, 1-14 (2019)
Astana City Akimat, http://astana.gov.kz/en/
Sultangazin Umirzak Makhmutovich, Selected Works 1996-2006, 420 (Space Research Institute, Almaty, in Russia, 2006)
E. A. Zakarin, B. M. Mirkarimova, T. V. Dedova, Geoinformation models of atmospheric pollution of the Aral-Caspian region of Kazakhstan,. 108 ("CaTa", Almaty, 2007)
T. Musabaev, Space research and experiments of the Republic of Kazakhstan (2005- 2007), Kazakhstan space research, National Space Agency 2, 240 (LLP "Dyke-Press, Almaty, 2008)
T. Musabaev, Zh, Zhantayev, Applied space research in Kazakhstan, Kazakhstan space research, 6, 368 (LLP "Dyke-Press", Almaty, 2010)
D. Sh. Akhmedov, Zh. Sh. Zhantaev, M. M. Moldabekov, N. R. Muratova, T. A. Musabaev, L. F. Spivak, U. M. Sultangazin, Fundamental and applied research on the development and implementation of modern space technologies in the interests of socio-economic development of the Republic of Kazakhstan for 1994-2009, 160 (Triumph "T", Almaty, 2011)
O. Alipbeki, G. Kabzhanova, G. Kurmanova, Ch Alipbekova, Application of GIS technology to monitor the secondary radioactive contamination of the Degelen mountain massif, 8th IGRSM Int. Conf. and Exhibition on Geospatial and Remote Sensing Kuala Lumpur Malaysia (2016)
O. Alipbeki, G. Kabzhanova, Ch Alipbekova, Carrying out space monitoring of agricultural production in North Kazakhstan, Eurasian Union of Scientists, 23 (2), 153-156 (2016)
G. Kabzhanova, K. Baktybekov, A. Aimbetov, A. Kurmasheva, G. Kabdulova, Remote monitoring of the main types of soil in Northern Kazakhstan, Seventh Int. Conf. on Remote Sensing and Geoinformation of the Environment, 27 (2019)
G. Kabdulova, G. Kabzhanova, K. Baktybekov, A. Aimbetov, L. Aligazhiyeva, Satellite remote sensing for monitoring of the forest resources of Kazakhstan, Seventh Int. Conf. on Remote Sensing and Geoinformation of the Environment, 27 (2019)
A. Hamidov, K. Helming, D. Balla, Impact of agricultural land use in CentralAsia: a review Agronomy for Sustainable Development, 36 (6) ( 2016)
K. Samarkhanov, J. Abuduwaili, A. Samat, G. Issanova, The Spatial and Temporal Land Cover Patterns of the Qazaly Irrigation Zone in 2003–2018: The Case of Syrdarya River's Lower Reaches, Sustainability, 11, 4035 (Kazakhstan, 2019)
R. Kraemer, A. V. Prishchepov, D. Müller, T. Kuemmerle, V. C. Radelof, A. Dara, A. Terekhov, M. Frühauf, Long-term agricultural land-cover change and potential for cropland expansion in the former Virgin Lands area of Kazakhstan, Environmental Research Letters, 10 (5), 054012 (2015)
Ch. Eisfelder, M. Markus. Niklaus, C. Kuenzer, Net primary productivity in Kazakhstan, its spatio-temporal patterns and relation to meteorological variables, Journal of Arid Environments, 103, 17-30 (2014)
Zh. Taibassarova, Nazarbayev, Detection of the vegetation change cover using Landsat TM5 in the Burabay State National Natural Park Kazakhstan, Nazarbayev University (Astana, 2018)
E3S Web of Conferences 386, 05013 (2023) GISCA 2022 and GI 2022 https://doi.org/10.1051/e3sconf/20233860501328. SRTM DATA Available online: http://srtm.csi.cgiar.org/
Official internet resource of Tselinograd district: http://selinograd.akmo.gov.kz/content/4791-29-05-18-09-50-07kartacelinogradskogo-rayona
Agroclimatic resources of the Akmola region: a scientific-applied reference book Ed. С. С. Baysholanova, 133 (Astana, 2017)
United States Geological Survey https://earthexplorer.usgs.gov/
https://developers.google.com/earth-engine/datasets/catalog/landsat
https://developers.google.com/earth-engine/datasets/catalog/sentinel
Automated information system of the state land cadastre of the Republic of Kazakhstan and technical support
M. Bossard, J. Feranec, J Otahel, CORINE Land Cover Technical Guide – Addendum 2000 Technical report No. 40/2000. (Copenhagen, 2000)
H. A. Kaul, I. T. Sopan, Land Use Land Cover Classification and Change Detection Using High-Resolution Temporal Satellite Data, Journal of Environment. 1 (4), 146- 152 (2012)
T. B. P. Nguyen, X. Zhang, W. Wu, H. Liu, Land Use/Land Cover Changes from 1995 to 2017 in Trang Bang, Southern Vietnam, J. Agricultural Sciences, 10, 413- 422 (2019)
https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/10.6/tools/spatial-analyst-toolbox/maximum
likelihood-classification.htm
I. K. Lurie, A. G. Kosikov, Theory and practice of digital image processing, 168 (Scientific World, Moscow, 2003)
World Urbanization Prospects: The 2018 Revision United Nations, Department of Economic and Social Affairs Population Division New York, 126 (2019)
G. Worku, Assessing the effects of urban expansion on farmland The case of Tefki town, Academic Paper, 16 (2019)
M. Lasisi, A. Popoola, A. Adediji, A. Oluwatola, K. Babalola, City Expansion and Agricultural Land Loss within the Peri-Urban Area of Osun State, Nigeria, Ghana, Journal of Geography, 9 (3), 132-163 (2017)
National report of the Republic of Kazakhstan on housing and sustainable urban development. Habitat III, 45 (Astana, 2016)
The dynamics of the development of Astana for 18 years
A. Ilyassova, N. L. Kantakumar, D Boyd, Urban growth analysis and simulations using cellular automata and geo-informatics: comparison between Almaty and Astana in Kazakhstan, Geocarto International Correction, 36 (5) (2021)
The population of Astana (Wikipedia).
World Bank Group, A new growth model for building a secure middle-class Kazakhstan Systematic Country Diagnostic Report No. 125611-KZ, 154 (2018)
A. S. Kulmaganbetova, K. K. Abuov, N. Z. Akhmetova, Development of the Land Market in the Republic of Kazakhstan, European Research Studies Journal, 21 (4),
-556 (2018)
The land code of the Republic of Kazakhstan (as amended and supplemented as of 10.01 (2022) 13 E3S Web of Conferences 386, 05013 (2023) GISCA 2022 and GI 2022
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2025 Гаухар Мусайф, Жанат Толеубекова, Asset Akhmadiya, Хуралай Молдамурат
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
