ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕР БЕТІ ЖЕЛІНІҢ РЕЖИМІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2025-119-4-177-189Кілт сөздер:
жел жылдамдығы, максималды жел жылдамдығы, аномалия, сызықтық тренд, статистикалық маңыздыАңдатпа
Бұл мақалада Қазақстан Республикасы аумағындағы жел режимінің кеңістіктік және уақыттық ерекшеліктері жерүсті метеорологиялық станциялар деректері мен климаттық параметрлерді талдаудың заманауи әдістеріне сүйене отырып қарастырылады. Аумағы кең әрі жер бедері әртүрлі – жазықтар мен далалардан бастап таулы аймақтарға дейін созылып жатқан Қазақстанда жел жылдамдығы мен бағыты айтарлықтай өзгеріп отырады. Бұл өзгерістер ірі ауқымды климаттық үдерістермен қатар, жергілікті орографиялық ерекшеліктерге де байланысты. Жүргізілген талдау нәтижесінде тұрақты жел аймақтары, маусымдық тербелістер, сондай-ақ жел сипаттамаларының ұзақмерзімді өзгеру үрдістері анықталды. Алынған нәтижелер жел энергетикалық қондырғыларды жобалау, жел жүктемесіне сезімтал нысандарды салу, сондай-ақ климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша аймақтық стратегияларды әзірлеу үшін практикалық маңызға ие.
References
Хохлова А. В. Повторяемость слабых и сильных ветров в пограничном слое атмосферы на территории Российской Федерации, оцененная по данным многолетних аэрологических наблюдений // Фундаментальная и прикладная климатология. – 2023. – Т. 9. – № 4. – С. 506–519.
Наурозбаева Ж. К. Изменение ветрового режима Северного и Среднего Каспия в холодное полугодие // Гидрометеорология и экология. – 2023. – № 4. – С. 36–45.
Salkinov V., Talanov Y., Polyakova S., Assylbekova A., Kauazov A., Bultekov N., Musraliniva G., Kisebayev D., Beldeubayev Y. (2023). An assessment of the present trends in temperature and precipitation extremes in Kazakhstan. Climate.Vol. 11. No 2. P. 33.https://doi.org/10.3390/cli11020033
Papalexiou S. M., Montanari A. (2019). Global and regional increase of precipitation extremes under global warming. Water Resources Research. Vol. 55. No 6. P. 4899–4918.
Koza M., Funk R., Pöhlitz J., Conrad C., Shibistova O., Meinel T., Akshalov K., Schmidt G. (2024). Wind erosion after steppe conversion in Kazakhstan. Soil and Tillage Research.Vol. 240. P. 105455.
Курбанбеков Ш. Р., Насирова Н. М. Исследование перспектив развития ветроэнергетики в Казахстане // Известия Международного казахско-турецкого университета имени Х.А. Ясави. Математика. – 2021. – Т. 4. – № 19. – С. 43–50.
Dedova T., Balakay L., Zakarin E., Bostanbekov K., Abdimanap G. (2024). High-Resolution WRF Modeling of Wind and Thermal Regimes with LCZ in Almaty, Kazakhstan. Atmosphere. Vol. 15. No. 8. P. 966.
Ляпкало А. А., Дементьев А. А., Цурган А. М. Влияние скорости и направления ветра на уровень загрязнения атмосферного воздуха города продуктами сгорания топлива // Фундаментальные исследования. – 2013. – № 7-1. – С. 125–129.
Пчелкин В. И. Проблема мониторинга опасных ветровых нагрузок на сооружения и пути ее решения // Технологии гражданской безопасности. – 2012. – Т. 9. – № 4 (34). – С. 44–47.
Краснощеков Ю. В., Заполева М. Ю. Расчетные значения ветровой нагрузки с заданной обеспеченностью // Вестник СибАДИ. – 2015. – № 2 (42). – С. 89–94.
Доклад об особенностях климата на территории Российской Федерации за 2022 год. – М.: Росгидромет, 2023. – С. 76–80.
Жабелов С. Т., Хоконов И. М., Кадырова А. А., Ниязов И. А. Комплексный анализ временных рядов ветра // European Science. – 2020. – № 5 (54). – С. 20–23.
Wu J., Shi Y. (2021). Changes in surface wind speed and its different grades over China during 1961-2020 based on a high-resolution dataset. International Journal of Climatology. Vol. 42. No. 7. P. 3954–3967.
Fan W., Liu Y., Chappell A., Dong L., Xu R., Ekstrom M., Fu T., Zeng Z. (2021). Evaluation of global reanalysis land surface wind speed trends to support wind energy development using in situ observation. Journal of Applied Meteorology and Climatology. Vol. 60. No 1. P. 33–50.
Dadaser-Celik F., Cengiz E. (2013). Wind speed trends over Turkey from 1975 to 2006. International Journal of Climatology. Vol. 34. No 6. P. 1913–1927.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2025 Бакыт Жездибаева, Аружан Әбілқади, Акмарал Самгулова, Айзат Жаксыбаева
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
