ЖАЙЫҚ-КАСПИЙ СУШАРУАШЫЛЫҚ АЛАБЫНДАҒЫ ТРАНСШЕКАРАЛЫҚ АҒЫНДЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТАРАЛЫҚ ҮЛЕСТІРІМІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2025-119-4-110-120Кілт сөздер:
трансшекаралық алап, су қатынастары, су бөлісуАңдатпа
Қазақстандағы трансшекаралық ағындыны мемлекетаралық бөлу мәселесі ерекше маңызға ие. себебі еліміздегі ірі өзендердің басым бөлігі төменгі ағыс (сағалық) бөлігінде орналасқан және шетелден келетін ағындыға тәуелді. Бұл жұмыста Жайық-Каспий су шаруашылығы алабы шегіндегі су нысандарын пайдалану және қорғау жөніндегі Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы трансшекаралық су ынтымақтастығы мәселесі зерттеледі. Жайық. Қараөзен және Сарыөзен өзендерінің су ресурстарын бірлесіп пайдалану жөніндегі үкіметаралық міндеттемелердің орындалуына бағалау жүргізілді. Қарастырылып отырған трансшекаралық өзендердің жылдық нақты ағынды шамасы бойынша есептік қамтамасыздығын ескере отырып графиктер тұрғызылды. Нақты ағынды шамаларының келісілген көлемдер бойынша сәйкестігіне талдау жасалынып. қорытындылар шығарылды. Жайық өзені бойынша су шаруашылығы жылының басында көктемгі су тасқыны ағынды көлемін және жылдық ағындының негізгі бөлігін құрайтын сәуір айындағы ағындының айлық көлемі Хаттамада көрсетілген шамадан аз екені анықталды. Қараөзен және Сарыөзен өзендері бойынша көршілес мемлекеттен келетін ағынды көлемі көп жағдайларда қажетті су мөлшерінің шегіне жетпейді. Зерттеліп отырған алап шегінде трансшекаралық ағындының мемлекетаралық үлестірім механизмін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.
References
Всемирный доклад Организации Объединенных Наций о состоянии водных ресурсов. 2023 г. Партнерство и сотрудничество в поддержку водных ресурсов. Рабочее резюме. – UNESCO. 2023. – 12 с.
Giordano M.A., Wolf A.T. (2003). Sharing waters: Post-Rio international transboundary water management.Natural resources forum. Vol. 27. No 2. P. 163-171. DOI: 10.1111/1477-8947.00051
Руководство по распределению водных ресурсов в трансграничном контексте. – Организация Объединенных Наций – Женева. – 2021. – 244 с.
Tursunova A.A., Medeu A.R., Alimkulov S.K., Saparova A.A., Baspakova G.R. (2022). Water resources of Kazakhstan in conditions of uncertainty. Journal of water and land development. No. 54 (VII–IX). P. 138-149. DOI: 10.24425/jwld.2022.1415652022
Об утверждении Концепции развития системы управления водными ресурсами Республики Казахстан на 2024-2030 годы. [Электронный ресурс]. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2400000066 (дата обращения: 10.09.2025)
Алимкулов С.К., Турсунова А.А., Сапарова А.А. Ресурсы речного стока Казахстана в условиях будущих климатических и антропогенных изменений // Гидрометеорология и экология. – 2021. – №1. – С. 59-70.
Схема комплексного использования и охраны водных ресурсов бассейна р. Урал (Жайык) с притоками: в 6 томах. – Алматы: ПК «Институт Казгипроводхоз». 2007. – Т. І. – Кн. 2. – 176 с.
Соглашение между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации о совместном использовании и охране трансграничных водных объектов (подписано в г. Усть-Каменогорск. РК. 7 сентября 2010 г.). [Электронный ресурс]. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P100000891_(дата обращения: 10.09.2025)
Соглашение между Правительством Российской Федерации и Правительством Республики Казахстан о совместном использовании и охране трансграничных водных объектов (подписано в г. Алматы. РК. 27 августа 1992 г.) [Электронный ресурс]. – URL: http://www.cawater-info.net/library/rus/icwc1.pdf (дата обращения: 10.09.2025)
Метеорологическая и гидрологическая базы данных [Электронный ресурс]. – URL: https://www.kazhydromet.kz/meteo_db (дата обращения: 10.08.2025)
Отчет о деятельности Жайык-Каспийской бассейновой инспекции по регулированию использования и охране водных ресурсов/ РГУ «Жайык-Каспийская бассейновая инспекция по регулированию использования и охране водных ресурсов». – Атырау. – 2004-2021.
Протокол заседания рабочей группы по бассейну реки Урал (г. Курган. РФ. 16 июня 1996 г.). [Электронный ресурс]. – URL: https://tehranconvention.org/system/files/kazakhstan/azidullinporgpdf.pdf (дата обращения: 10.08.2025)
Кенжебаева А.Ж.. Магрицкий Д.В.. Ефимова Л.Е.. Гончаров А.В. Современное гидроэкологическое состояние русловой системы рукава Кигач (Казахстан. дельта Волги) // Проблемы комплексной безопасности Каспийского макрорегиона: материалы международной научно-практической конференции. – Астрахань. – 2021. – С. 103-111.
Устьевая область Волги: гидролого-морфологические процессы. режим загрязняющих веществ и влияние колебаний уровня Каспийского моря. – М.: ГЕОС. 1998. – 280 с.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2025 Саят Алимкулов, Альфия Загидуллина, Гаухар Баспакова
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
