ҚАЗАҚСТАННЫҢ ШЫҒЫСЫНДА АҢЫЗАҚТАРДЫҢ ТАРАЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2023-109-2-52-63Кілт сөздер:
ылғалдылық, аңызақ, қуаңшылық, жел жылдамдығы, қауіпті метеорологиялық құбылысАңдатпа
Зерттеу жұмысында Шығыс Қазақстан аумағында ауыл шаруашылығына қауіпті метеорологиялық құбылыс – аңызақтың таралу ерекшеліктері қарасатырылды. Аталған мақсатқа жету үшін көпжылдық мәліметтер негізінде аңызаққа қолайлы жағдайлар мен аңызақпен болған күндер саны есептелді. Сонымен қатар, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша негізгі климаттық көрсеткіштердің таралу ерекшеліктері сипатталды. Зерттеу нәтижесіне сәйкес жыл ішінде аңызаққа қолайлы метеорологиялық жағдайлар сәуір-қараша аралағында қалыптасады, ал аңызақ құбылысы мамыр-қыркүйек айларында орын алады. Есептеулер нәтижесіне сәйкес, Қазақстанның шығысында жылдың жылы мерзімінде орта есеппен аңызаққа қолайлы жағдайлар саны 60 күнге дейін жетеді, ал аңызақпен болған жағдайлар саны 30 күнге дейін байқалды. Ал, ылғалдылық тапшылығы байқалмайтын таулы аудандарда аңызақ құбылысы орын алмайды (МС Марқакөл қорығы, Лениногорск). Аңызақ құбылысы жиі байқалатын аудандарға салыстырмалы ылғалдылықтың мәні төмен және жел жылдамдығы жоғары жазықтық және аласа таулы аудандар сәйкес келеді (МС Ақжар, Аягөз). Зерттеу жұмысы барысында алынған нәтижелер ауыл шаруашылығы саласында, климатты зерттеуде және қауіпті агрометеорологиялық құбылыстарды болжау салаларында жұмыс атқаратын мамандармен пайдалануы мүмкін.
References
Засуха в Казахстане: причины и последствия. (Электрондық ресурс). URL: https://24.kz/ru/tv-projects/ekotrend/item/543293-zasukha-v-kazakhstane-prichiny-i-posledstviya-ekologika
Қызылорда облысы Арал ауданында қуаңшылыққа байланысты төтенше жағдай жарияланды (Электрондық ресурс). URL: https://www.azattyq.org/a/31357444.html
Утешов А.С. Климат Казахстана. - Л.: Гидрометеоиздат, 1959. – 117 б.
Мирзадинов Р., Исаходжаев Р. Ситуационный анализ. Засуха в Центральной Азии. (Электрондық ресурс). URL: https://carececo.org/publications/zasuha/Russian/c1r/C1R%20-%20Drought%20-%20%D0%A1%D0%B8%D1%82%D1%83%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%B7%D0%B0%D1%81%D1%83%D1%85%D0%B5%20%D0%B2%20%D0%A6%D0%90%20(Russian%20only).pdf
Байшоланов С.С., Муканов Е.Н., Чернов Д.А., Жакиева А.Р. Агроклиматические особенности вегетационного периода в Акмолинской области // Гидрометеорология и экология. № 2. Алматы, 2016. С. 27-37.
Байшоланов С.С., Клещенко А.Д., Мусатаева Г.Б., Габбасова М.С., Жакиева А.Р., Муканов Е.Н., Акшалов К.А., Чернов Д.А. Агроклиматические ресурсы Акмолинской области: научно–прикладной справочник. Астана, 2017. 133 с. (http://kazneb.kz/site/catalogue/view?br=1596528).
Полевой А.Н. Сельскохозяйственная метеорология. Санкт-Петербург: Гидрометеоиздат, 1992. – 424 б.
Грингоф И.Г., Пасечнюк А.Д. Агрометеорология и агрометеорологические наблюдения. Санкт-Петербург: Гидрометеоиздат, 2005. -525 б.
Пасечнюк, Л.Е., Сенников В.А. Агроклиматическая оценка суховеев и продуктивность яровой пшеницы. - Л.: Гидрометеоиздат, 1983. – 126 б.
Национальный Атлас Республики Казахстан. Том 1: Природные условия и ресурсы. Алматы, 2006. – 125 б.
Климат Казахстана по областям. (Электрондық ресурс) URL: https://www.kazhydromet.kz/ru/klimat/klimat-kazahstana-po-oblastyam
Об утверждении Правил предоставления информации Национальной гидрометеорологической службой. (Электрондық ресурс). URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100023716
Дзердзеевский Б. Л. Суховеи, их происхождение и борьба с ними. М.: Изд-во АН СССР, 1957. - 370 с.
