АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНДА ВЕГЕТАЦИЯЛЫҚ КЕЗЕҢНІҢ ЖЫЛУМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУІН БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-114-3-40-50Кілт сөздер:
кезең ұзақтығы, ауаның орташа тәуліктік температурасы, жауын-шашын, вегетациялық кезең, жылумен қамтамасыз етуАңдатпа
1991 жылдан 2021 жылға дейінгі кезеңде Алматы облысында вегетациялық кезеңнің жылумен қамтамасыз етілуінің негізгі көрсеткіштерінің қазіргі заманғы климаттық нормалары белгіленді. 10 °С және 15 °С жоғары тәуліктік ауа температурасының 90 % қамтамасыз етілуін ауыл шаруашылығы дақылдарының жылу қажеттілігімен салыстыра отырып, метеорологиялық станциялар бойынша жылумен толық қамтамасыз етілген ауыл шаруашылығы дақылдарының түрлері анықталды. Вегетациялық кезеңнің ең ұзақ ұзақтығы (190…200 тәулік) облыстың орталық бөлігінде тау бөктеріндегі шөлейт аймақта байқалады. Вегетациялық кезеңнің ең жоғары жылумен қамтамасыз етілуі (3800…4000 о С) облыстың орталық бөлігінде тау бөктеріндегі шөлейт аймақта байқалады. Алматы облысының солтүстік және орталық бөлігінде жылу қажеттілігі орташа дақылдар мен жылу сүйгіш дақылдар жылумен қамтамасыз етілген. Тау бөктеріндегі аймақта жылу сүйгіш дақылдар жылумен қамтамасыз етілмейді, ал таулы егіншілік аумақтарында жаздық кеш дақылдар да жылумен қамтамасыз етілмейді. Вегетациялық кезеңнің ұзақтығы мен жылумен қамтамасыз етілу карталары салынды. Алынған нәтижелер ауыл шаруашылығындағы практикалық және ғылыми мәселелерді шешуде пайдалы болады. Мысалы, дақылдарды ұтымды орналастыру, аймақтың дамуын жоспарлау, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
References
Agro-climatic resources of the Alma-Ata region of the Kazakh SSR. / Alma-Ata. hydrometeorologist. observatory. -L.: Hydrometeoizdat, 1978 - 200 p.
Baisholanov S.S. Model for calculating the irrigation norm of agricultural crops based on meteorological data // Hydrometeorology and Ecology. No. 2 (97). Almaty: RSE “Kazhydromet”, 2020. pp. 170-182. (https://journal.kazhydromet.kz/index.php/kazgidro/ article/view/113/2118)
Baisholanov S.S., Pavlova V.N., Musataeva G.B., Gabbasova M.S., Zhakieva A.R., Mukanov E.N., Akshalov K.A., Chernov D.A. Agroclimatic resources of the North Kazakhstan region: scientific and applied reference book. Astana, 2017. -125 p. Electronic edition (https://kazneb.kz/kk/catalogue/view/1596681).
Zhunisova M.A. Collection of articles of the International Scientific and Practical Conference in 2 parts Part 1. Penza, 2023.-342 p.
Baisholanov S.S., Mukanov E.N. Assessment of the impact of climate change on the irrigation rate of agricultural crops in the Almaty region of the Republic of Kazakhstan // Proceedings of the Main Geophysical Observatory named after. A.I. Voeykova. Vol. 597. – St. Petersburg, 2020. -P. 104-117. (https://www.elibrary. ru/item.asp?id=44085555)
Gringof I.G., Kleshchenko A.D., Fundamentals of agricultural meteorology. Volume 1. The need of agricultural crops for agrometeorological conditions and weather conditions dangerous for agricultural production. – Obninsk: FSBI “VNIIGMI-MTsD”, 2011. – 808 p.;
Gordeev A.V., Kleshchenko A.D., Chernyakov B.A., Sirotenko O.D. Bioclimatic potential of Russia: theory and practice. –M.: T-vo scientific publications KMK. 2006. –512 p.
Koloskov P.I. Agroclimatic zoning of Kazakhstan. – M.: Publishing House of the USSR Academy of Sciences, 1947. – 267 p.
Losev A.P. Workshop on agroclimatic support of crop production. – St. Petersburg: Gidrometeoizdat, 1994. – 243 p.;
Mishchenko Z.A. Agroclimatology: textbook. – K.: KNT, 2009. – 512 p.
Polevoy A.N. Agricultural meteorology. St. Petersburg: Gidrometeoizdat, 1992. – 424 p.
Uteshev A.S. Climate of Kazakhstan. – L.: Gidrometeoizdat, 1959. 370 p.
Website «QazaqGeography». [Electronic resource]. URL: https://qazaqgeography.kz/ (date of reference: 07.02.2024)
Schematic map of the Almaty region. [Electronic resource]. URL: https://www.gov.kz/ (date of reference: 20.02.2024)
Baisholanov S. Oralbekova N. Features of agrometeorological conditions in the Turkestan region// Bulletin of L. N. Gumilyov ENU. Chemistry. Geography. Ecology Series № 1 (142)/2023 pp.106-118 https://doi. org/10.32523/2616-6771-2023-142-1-106-118
Nazarenko, N.N., Panina, M.V., Sherstobitov, Y.V., 2023. Modern agro-climatic resources of Kazakhstan and Central Asia. IOP Conf. Ser. Earth Environ. Sci. 1212, 012052. https:// doi.org/10.1088/1755-1315/1212/1/012052
Mingalev, D.E., 2021. Agroclimatic Zoning of Russia and Kazakhstan under Current Climate Change. Geogr. Nat. Resour. 42, 115–121. https://doi.org/10.1134/S1875372821020086
Mizina, S.V., Smith, J.B., Gossen, E., Spiecker, K.F., Witkowski, S.L., 1999. An evaluation of adaptation options for climate change impacts on agriculture in Kazakhstan. Mitig. Adapt. Strateg. Glob. Change 4, 25–41. https://doi.org/10.1023/A:1009626526883
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2024 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
