ЖАЙЫҚ ӨЗЕНІНІҢ КАСПИЙ ТЕҢІЗІ ДЕҢГЕЙІНЕ ӘСЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-115-4-7-14Кілт сөздер:
деңгей, корреляция, регрессия, өзгерістер, солтүстік-шығыс бөлігіАңдатпа
Каспий теңізі деңгейінің ұзақ мерзімді, маусымдық және қысқа мерзімді өзгерістерге ұшырауы, әсіресе антропогендік және климаттық факторларға байланысты болады. 2006...2023 жылдарға арналған сипаттамаларға сәйкес Жайық өзені – Атырау қаласы мен Каспий теңізі – Пешной станциясы су деңгейі деректерінің корреляциялық және регрессиялық талдауы көпжылдық орташа тәуліктік мәндер арасында айтарлықтай жоғары сызықтық байланысты (r=0,93, R2=0,87) көрсетті. Су тасқыны кезеңінде Жайық өзені – Атырау қаласы суының көтерілуі биылғы жылы Пешной теңіздік станциясындағы теңіз деңгейінің көтерілуінен айқын көрініс тапты. Осылайша, 2024 жылдың сәуір-мамыр айларына арналған Sentinel-2 L2A спутнигінің ғарыштық суреттері өзен суының Каспий теңізіне құйылуын тіркеді. Қарастырылып отырған сипаттамалар арасындағы байланысты бағалау Жайық өзені ағынының теңізге әсерін анықтауда жоғары корреляцияның негізгі фактор болып табылмайтынын көрсетті. Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігі үшін теңіз деңгейінің өзгеруіне басқа факторлардың әсерін (дауыл желдері, толқындық құбылыстар және т.б.) ерекше ескеру қажет.
References
UN Chronicle. Inequality, Tsunamis and the Climate Crisis: Achieving a Resilient Future for All [Electronic resource] URL: https://www.un.org/ru/213875, date of access: 20.04.2024.
Dolgikh S.A. Modern climate change in the Kazakhstan territory of the Caspian Sea region, International Scientific Conference ‘Climate Change in the Caspian Sea Region’, 27-28 October 2021, 42-44 p URL: https://tehranconvention.org/system/files/web/proceedings_of_the_scientific_conference_on_the_climate_change_
in_the_caspian_sea_region_rus_1.pdf
Ivkina N.I (2016). Change of water inflow to the Caspian Sea as a result of anthropogenous influence and climate change on the example of Zhayik (Ural) river. Hydrometeorology and Ecology. 2016. №3, 50–56. URL: https://journal.kazhydromet.kz/index.php/kazgidro/article/view/458
Sea level rise and coastal flooding. [Electronic resource] URL: https://www.c40.org/ru/what-we-do/scaling-up-climate-action/adaptation-water/the-future-we-dont-want/sea-level-rise/, date of reference: 19.04.2024.
Mitina N.N., Malashenkov B.M. Natural and anthropogenic factors of impact on the Caspian Sea level // Water: Chemistry and Ecology. No.3, 2013. - с.3-8. URL: https://istina.msu.ru/media/publications/articles/ba2/fb1/3538329/MITINA_N.N._Pages_from_veh_03-2013_.pdf
Caspian Sea. [Electronic resource] URL: http://win.limno.ru/publ/5_3.pdf, date of reference: 15.04.2024.
Hydrometeorology and hydrochemistry of the seas. Volume 6. Caspian Sea. Vol. 1. / Edited by F.S. Terziev, A.N. Kosarev, A.A. Kerimov. - SPb.:Hydrometeeoizdat, 1992.- P. 358-359.
The Ural-Caspian Canal is planned to be included in the TMTM. Ministry of Transport of the RK. [Electronic resource] URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/transport/press/news/details/669839?lang=ru, date of reference: 15.05.2024.
Ecological Code of the RK. [Electronic resource] URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400, date of reference: 10.05.2024.
Annual data on terrestrial surface water regime and resources, 2021 Part 1. Rivers and canals. Issue 4. Basins of the Ural River (middle and lower reaches), Emba River and the Volga River estuary. Astana, 2023. 260 p.
Annual data on the Caspian Sea regime (Kazakhstan coast), 2021 Astana: RSE “Kazgidromet”, 2022. 60 с.
Yeltay A.G., Galaeva A.V. Analysis of the World Ocean Atlas data in relation to the Caspian Sea // Hydrometeorology and Ecology. 2020. №3 (98). с. 44-51. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/analiz-dannyh-atlasa-mirovogo-okeana-primenitelno-k-kaspiyskomu-moryu, date of access: 20.05.2024.
Ivkina N.I., Yeltay A.G., Klove Bjorn, Saduokasova M.T., Shenberger I.V., Shishkina G.M. Level fluctuations and their impact on oil pollution of the Kazakhstan sector of the Caspian Sea // Hydrometeorology and Ecology. 2020. №2 (97). с. 62-72. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/kolebaniya-urovnya-i-ih-vliyanie-na-neftyanoe-zagryaznenie-kazahstanskogo-sektora-kaspiyskogo-morya, date of reference: 19.05.2024.
Ivkina N.I., Vasenina E.I., Yeltay A.G. Runup and surge phenomena in the northeastern part of the Caspian Sea in modern conditions. Hydrometeorology and Ecology, No. 2 (93), Almaty, 2019. 77-85 pp.
Catalog of runup and surge phenomena of the Caspian Sea. RSE “Kazhydromet”. - 2012 г. - С. 60.
Copernicus browser. [Electronic resource] URL: https://browser.dataspace.copernicus.eu/ date of reference: 02.04.2024.
Ivkina N.I., Galaeva A.V., Sairov S.B., Dolgikh S.A., Smirnova E.Y. ESTIMATION OF ANNUAL RUNOFF OF THE RIVER ZHAYYK (URAL) IN THE RESERVOIR NEAR THE VILLAGE OF KUSHUM FOR THE PERIOD UP TO 2050. INCLUDING CLIMATE CHANGE // Hydrometeorology and Ecology. 2020. №3 (98). С. 52-69. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/otsenka-godovogo-stoka-reki-zhayyk-ural-v-stvore-u-s-kushum-na-perspektivu-do-2050-g-s-uchetom-izmeneniya-klimata. date of reference: 05.05.2024
Davletgaliev S.K. PROGNOSIS OF WATER RESOURCES OF THE URAL-CASPIAN BASIN // Hydrometeorology and Ecology. 2015. №1 (76). С. 115-120. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/prognoz-vodnyh-resursov-uralo-kaspiyskogo-basseyna. date of access: 05.05.2024.
Downloads
Жарияланды
How to Cite
Журналдың саны
Бөлім
License
Copyright (c) 2025 Гидрометеорология және экология
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
