PRESENT TRENDS IN AIR TEMPERATURE IN THE EAST OF KAZAKHSTAN

M.M.  Махамбетова; О.  Шатыр; А.С.  Нысанбаева

doi:10.54668/2789-6323-2024-115-4-39-49

Авторлар

M.M. Махамбетова Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
О. Шатыр Юзунчу Йил Университеті
А.С. Нысанбаева Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

DOI:

https://doi.org/10.54668/2789-6323-2024-115-4-39-49

Кілт сөздер:

ауа температурасы, параметрлік емес Манн-Кендалл тесті, ко-кригинг әдісі

Аңдатпа

Әлемдік зерттеулерге сәйкес, соңғы жылдары ауа температурасының жоғарылауы және экстремалды ауа райы құбылыстарының жиілеуі байқалады. Өңірлердің экстремалды құбылыстарға, атап айтқанда өрттерге климаттық бейімділігін зерттеу өзекті мәселе болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты Қазақстанның шығысындағы ауа температурасының жылдық, маусымдық және айлық ауқымдағы қазіргі заманғы трендтерін зерттеу. Талдау үшін Манн-Кендаллдың параметрлік емес сынағы және Сенның өзгеру трендін бағалау әдісі қолданылды, визуализациялау үшін ArcGIS-те ко-кригинг әдісі пайдаланылды. Зерттеу нәтижесінде Қазақстанның шығысындағы үлкен аумақта орташа және ең жоғары температураның көтерілу үрдісі анықталды. Негізгі статистикалық маңызды өзгерістер көктем мен жаз мезгілдерінде байқалады. Қарастырылған кезеңде кейбір станциялардағы өзгерістер он жыл ішінде 0,2-ден 1,0 °C-қа дейін жетеді. Температураның көтерілуінің ең айқын және маңызды тенденциялары наурыз және сәуір айларында тіркелген.

References

Abdolla N.S., Nyssanbaeva A.S., Abdіrazak A.K. KYZYLORDA OBLYSYNDAGY AUA TEMPERATURASYNYN 1961...2020 ZHYLDAR ARALYGYNDA OZGERUІ // Gidrometeorologiya i ekologiya. 2024. №1 (112).

Bank Rossii (2022) Klimaticheskie riski v menyayushchikhsya ekonomicheskikh usloviyakh: doklad dlya obshchestvennykh konsul'tatsii. Rezhim dostupa: https://www.cbr.ru/Content/Document/File/143643/ Consultation_Paper_21122022.pdf.

Bisai, Dipak & Chatterjee, Soumendu & Khan, Ansar & Barman, Nilay. (2014). Application of Sequential Mann-Kendall Test for Detection of Approximate Significant Change Point in Surface Air Temperature for Kolkata Weather Observatory, West Bengal, India. International Journal of Current Research. 6. 5319-5324.

Ceyhunlu, Ahmet & Ceribasi, Gokmen. (2024). Changes in Precipitation and Air Temperature over Turkey Using Innovative Trend Pivot Analysis Method. Journal of Water and Climate Change. 15. 2446-2463. 10.2166/wcc.2024.041.

Change, Intergovernmental. (2023). Climate Change Information for Regional Impact and for Risk Assessment. 10.1017/9781009157896.014.

Costa, Moisés & Brito, Andréa & Castro, Arleys & Dias, Rui & Zebende, Gilney. (2024). Trends in the Air Temperature: A Practical Approach for Auto- and Cross-Correlation Analysis. Advances in Meteorology. 2024. 10.1155/2024/3098248.

Egorina A. V., Loginovskaya A. N. Rel'ef kak faktor rekreatsionnoi deyatel'nosti (na primere Vostochnogo Kazakhstana) // Nauka i turizm: strategii vzaimodeistviya. no. 1, 2014, pp. 47-50.

Faquseh, Hamzah & Grossi, Giovanna. (2024). Trend analysis of precipitation, temperature and snow water equivalent in Lombardy region, northern Italy. Sustainable Water Resources Management. 10. 10.1007/s40899-023-00992-2.

Farooq, I., Shah, A.R., Salik, K.M. et al. Annual, Seasonal and Monthly Trend Analysis of Temperature in Kazakhstan During 1970–2017 Using Non-parametric Statistical Methods and GIS Technologies. Earth Syst Environ 5, 575–595 (2021). https://doi.org/10.1007/s41748-021-00244-3)

Frimpong, B.F., Koranteng, A. & Molkenthin, F. Analysis of temperature variability utilising Mann–Kendall and Sen's slope estimator tests in the Accra and Kumasi Metropolises in Ghana. Environ Syst Res 11, 24 (2022). https://doi.org/10.1186/s40068-022-00269-1)

Gulakhmadov Amindzhon Abdudzhabborovich OTSENKA TRENDOV I MAGNITUDNYKH IZMENENII OSADKOV ZA POSLEDNIE DESYATILETIYA V BASSEINE REKI KAFIRNIGAN // Vestnik pedagogicheskogo universiteta (Estestvennykh nauk). 2021. №1-2 (9-10).

Giraldo R, Herrera L, Leiva V. Cokriging Prediction Using as Secondary Variable a Functional Random Field with Application in Environmental Pollution. Mathematics. 2020; 8(8):1305. https://doi.org/10.3390/math8081305)

Hossen, Md. Sabbir & Evan, Raian. (2023). Assessing historical climate trends in Dhaka City: A multivariate analysis using Mann-Kendall and Sen's slope method. International Journal of Climate Research. 7. 24-45. 10.18488/112.v7i1.3452.

IPCC, 2021: Summary for Policymakers. In: Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S.L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp. 3−32, doi:10.1017/9781009157896.001.).

Latrech, Basma & Yacoubi, Samir & Hermassi, Taoufik & Slatni, Adel & Jarray, Fathia & Pouget, Laurent. (2023). Homogeneity and Trend Analysis of Climatic Variables in Cap-Bon Region of Tunisia. Applied Sciences. 13. 10593. 10.3390/app131910593.

Liyew, Chalachew & Di Nardo, Elvira & Meo, Rosa & Ferraris, Stefano. (2024). Identifying time patterns of highland and lowland air temperature trends in Italy and the UK across monthly and annual scales. Advances in Statistical Climatology, Meteorology and Oceanography. 10. 173-194. 10.5194/ascmo-10-173-2024.

Makeeva Lyudmila Anatol'evna, Urazbaeva Saltanat Ermukhanovna, Mukanov Sayan Serikbaievich “IZUCHENIE EKOLOGICHESKIKH PROBLEMY PRIRODOOKHRANNOGO HARAKTERA LESOV RESPUBLIKI KAZAKHSTAN” Endless light in science, no. noyabr', 2022, pp. 161-165.

Mudelsee, Manfred. (2018). Trend analysis of climate time series: A review of methods. Earth-Science Reviews. 190. 10.1016/j.earscirev.2018.12.005.

Neel Kamal, Dr.Sanjay Pachauri (2018).Mann-Kendall Test - A Novel Approach for Statistical Trend Analysis. International Journal of Computer Trends and Technology, 63(1), 18-21.).

Perreault-Carranza, Thierry & Ni, Vivian & Savoie, Jonathan & Saucier, Jacob & Frenette, Joey & Jbilou, Jalila. (2024). Core Competencies of the Public Health Workforce in Climate Change and Extreme Weather Events Preparedness, Response, and Recovery: A Scoping Review. International Journal of Environmental Research and Public Health. 21. 10.3390/ijerph21091233.

Qadem, Z., Tayfur, G. In-depth Exploration of Temperature Trends in Morocco: Combining Traditional Methods of Mann Kendall with Innovative ITA and IPTA Approaches. Pure Appl. Geophys. 181, 2717–2739 (2024). https://doi.org/10.1007/s00024-024-03535-8)

Rahdari, Mohammad & Kharazmi, Rasoul & Rodrigo-Comino, Jesús & Rodríguez-Seijo, Andrés. (2024). Spatial-Temporal Assessment of Dust Events and Trend Analysis of Sand Drift Potential in Northeastern Iran, Gonabad. Land. 13. 1906. 10.3390/land13111906.

Valavanidis, Athanasios. (2023). Extreme Weather Events Exacerbated by the Global Impact of Climate Change. Α glimpse of the future, if climate change continues unabated. 1. 1-40.

Yadav, Reshu & Tripathi, Sangharsh & Gogumalla, Pranuthi & Dubey, Sunil. (2014). Trend analysis by Mann-Kendall test for precipitation and temperature for thirteen districts of Uttarakhand. Journal of Agrometeorology. 16. 164. 10.54386/jam.v16i2.1507.)

https://en.wikipedia.org/wiki/2023_Kazakhstan_wildfires

https://meteo.kazhydromet.kz/climate_kadastr/

https://www.python.org

https://jupyter.org