АМУДАРИЯ ӨЗЕНІНІҢ ТӨМЕНГІ БӨЛІГІНДЕГІ КОЛЛЕКТОРЛАРДА ЖӘНЕ КАНАЛДАРДА СУ ЛАЙЛЫЛЫҒЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Кілт сөздер:
су лайлылығы, каналдар және коллекторлар, лайлылыққа антропогендік ықпалАңдатпа
Амударияның орта бөлігінде арналық Туямуюн арналық бөгенін енгізуімен байланысты, бөгеннен төмен өзен суының лайлылығы 10...23 есеге кеміді, бұл жағдай өзен арнасының шайылуына алып келді. Өзеннің суды бөгеу жеріндегі су лайлылығы каналдардағы судың лайлылығына тең деп есептелінеді. Бұл бастапқы лайлылықтан басқа каналдар мен коллекторларға өзеннен арналардың шайылуынан, сонымен қатар суармалы егістен қайтарма сулармен қалқыма тасындылар түседі. Оларда қалқыма тасындылар ирригациялық эрозиядан түседі. Осылардың бәрін ескере отырып Амударияның төменгі бөлігіндегі 9 магистральді каналдар мен 6 ірі коллекторлардағы судың лайлылығы есептелінген.
References
Безбородов Ю.Г., Безбородов Г.А., Денисов И.М., Эсанбеков М.Ю. Нормативные показатели качества бороздкового полива // Акту-альные проблемы водного хозяйства и мелиорации орошаемых земель: Матер. республ. Науч.-практ. конф., 2011. – Ташкент: «ИП Курбанов О.» – С. 304-310.
Верещагина Н.Г., Щетинников А.А., Чуб В.Е., Мухаметзянова А.М. Гидрологический режим коллекторов и его связь с грунтовы-ми водами // Вопросы географии и экологии. – Алматы: 2015. – № 3. – С. 8-12.
Икрамова М.Р. Бесплотинные водозаборы в низовьях реки Амуда-рьи. // Тр. САНИИРИ. – 2006. – С. 512-519.
Каракумский канал и изменение природной среды в зоне его влия-ния. – М.: Наука. – 1978. – 232 с.
Максудов Х., Паганяс К., Зусина И. Ирригационная эрозия на хлопковых полях и некоторые меры борьбы с ней. / Засоленные почвы Узбекистана и вопросы их освоения и мелиорации // Тр. Ин-ститута почвоведения и агрохимии АНУз. – 1978. – Вып. 16. – С. 126-134.
Мурадов Ш.О. Научное обоснование водоустойчивости аридных территорий юга Узбекистана. – Ташкент: «Фан», – 2012. – 374 с.
Палуашова Г.К. Эффективность полива хлопчатника через бороз-ду в условиях Хорезмской области // Актуальные проблемы вод-ного хозяйства и мелиорации орошаемых земель. Материалы рес-публиканской научно-практической конференции. – 2011. – Таш-кент: «ИП Курбанов О.» – С. 310– 315.
