АҚМОЛА ОБЛЫСЫ АУМАҒЫНЫҢ МЫСАЛЫНДА ЖАЗЫҚТЫҚ ЭРОЗИЯНЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ҚАШЫҚТЫҚ ДЕРЕКТЕРДІ ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ
Кілт сөздер:
жазықтық эрозия, эрозияның даму факторлары, жер бедерінің сандық моделі, Ақмола облысы, ҚазақстанАңдатпа
Мақалада Қазақстанның ірі бидай егін аймағы – Ақмола облысының белсенді игерілген аумақтарының мысалында эрозиялық үдерістерді сандық бағалау нәтижелері баяндалған. Алғашқы рет эрозиялық үдерістерді бағалау және картографиялау үшін климаттық және топырақтық елеулі массив деректерін, далалық зерттеулер нәтижелерін талдаумен қатар геоақпараттық технологияларымен Жерді қашықтықтан зондтау деректері пайдаланылды. Нәтижесінде эрозиялық үдерістерінің сандық көрсеткіштерімен "Ақмола облысы аумағының жазықтық эрозиясының картасы" құрылды. Облыс аумағының үлкен бөлігіне жылдық жазықтық шайындылардың көрсеткіштері 0,5т/га дейін тән, ал толқындық су бөлу жазықтықтарының өнделетін баурайлары және төменгі таулы-ұсақ шоқ алқаптарын жиектейтін массивтер үшін көрсеткіштің жылына 13,2 т/га дейін ұлғаюы тән. Топырақтың ең құнды жоғарғы қабаты жазықтық эрозия үдерістерісімен шығарылуымен байланысты, үдерістің дамуының сандық параметрлерін алуының практикалық маңызы зор. Нәтижелер жерді игеру және топырақты эрозияға қарсы қорғауды жайластыру кезінде ескерілуі тиіс.
References
Акиянова Ф.Ж., Васильченко Н.И. Процессы эрозии и дефляции почв Акмолинской области в условиях агломерационного развития региона // Материалы Международной конференции “Экосистемы Центральной Азии в современных условиях социальноэкономического развития”. Том 1. Улан-Батор (Монголия), 8-11 сентября 2015 г. – Улан-Батор, 2015. – С. 372-376.
Голосов В.Н., Эрозионно-аккумулятивные процессы в речных бассейнах освоенных равнин. – М.: ГЕОС, 2006. – 296 с.
Кожахметов П.Ж., Искаков Е.А., Байбазаров Д.К. Использование стандартизированного индекса осадков (СИО) для выявления засух в Казахстане //Гидрометеорология и экология. – 2016. – № 1. – С.22-31.
Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – URL: http://stat.gov.kz/ (дата обращения: 12.03.2019).
Ларионов Г.А. Эрозия и дефляция почв: основные закономерности и количественные оценки. – М.: Изд-во МГУ, 1993. – 200 c.
Литвин Л.Ф. География эрозии почв сельскохозяйственных земель России. М.: ИКЦ «Академкнига», 2002. – 255 с.
Погода и климат. [Электронный ресурс]. – URL: http://www.pogodaiklimat.ru/ (дата обращения: 2.03.2019).
Природные условия и естественные ресурсы СССР. Казахстан / Отв. ред. И.П. Герасимов. М.: Наука, 1969. – 482 с.
Расписание погоды. [Электронный ресурс]. – URL: http://rp5.kz/ (дата обращения: 2.03.2019).
Республика Казахстан. Охрана окружающей среды и экология. Т. 3 // Под ред. А.Р. Медеу. 2-е изд. Алматы: «Print-S», 2010. – 520 с.
Республика Казахстан. Природные условия и ресурсы. Т. 1 / Под ред. А.Р. Медеу. 2-е изд. Алматы: «Print-S», 2010. – 506 с.
Салихов Т. К., Салихова Т. С. Биохимические свойства почвенного покрова геоэкосистем Зерендинского сельского округа // Гидрометеорология и экология. – 2016. – № 3. – С. 112-118.
Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2018 год. МНЭ РК, 2019. – С. 275.
Спивак Л. Ф. и др. Возможность использования спутниковых данных при оценке засушливости на территории Казахстана // Гидрометеорология и экология. – 2016. – № 3. – С. 26-36.
Справочная библиотека Arcgis (Arcgis resources) [Электронный ресурс]. – URL: http://resources.arcgis.com/ru/help/ (дата обращения: 22.03.2019).
Copernicus Open Access Hub. [Электронный ресурс]. – URL: https://scihub.copernicus.eu (дата обращения: 15.02.2019).
Deering D. W. Rangeland reflectance characteristics measured by aircraft and spacecraft sensors // Ph. D Dissertation. Texas A&M Universtiy. – 1978. - 338 p.
Ha N. M., Van Dung N., Ngoc H. H. Application of USLE and GIS tool to predict soil erosion potential and proposal land cover solutions to reduce soil loss in Tay Nguyen // VIETNAM JOURNAL OF EARTH SCIENCES. – 2013. – Vol. 35. – № 4. – P. 403-410.
PlanetLab. [Электронный ресурс]. – URL: https://planet.com (дата обращения: 20.02.2019).
Rasool Imani, Hoda Ghasemieh, Mohammad Mirzavand. Determining and Mapping Soil Erodibility Factor (Case Study: Yamchi Watershed in Northwest of Iran) // Faculty of Natural Resources and Geoscience, University of Kashan, Kashan, Isfahan, Iran, Open Journal of Soil Science. – 2014. – Issue 4. – Р.168-173.
Sarah Schönbrodt, Patrick Saumer, Thorsten Behrens, Christoph Seeber, Thomas Scholten. Assessing the USLE Crop and Management Factor C for Soil Erosion Modeling in a Large Mountainous Watershed in Central China // Journal of Earth Science. – 2010. – Vol. 21, No. 6. – Р. 835–845.
Schönbrodt S. et al. Assessing the USLE crop and management factor C for soil erosion modeling in a large mountainous watershed in Central China //Journal of Earth Science. – 2010. – Т. 21. – № 6. – P. 835-845.
Svoboda M., Hayes M., Wood D. Standardized precipitation index user guide // World Meteorological Organization. – Geneva, Switzerland, 2012. - №1090. – 18 p.
Tiwary P., Bhattacharyya T., Mandal C., Dasgupta Dipanwita and Telpande B. Pedometric mapping of soil organic carbon loss using soil erosion maps of Tripura // Current Science. – 2015. – Vol. 108. – № 7. – Р. 1326-1339.
Web-приложение EarthExplorer. [Электронный ресурс]. – URL: http://earthexplorer.usgs.gov/ (дата обращения: 13.02.2019).
Wischmeier, W. H., Smith, D.D. Predicting rainfall erosion losses - a guide to conservation planning // U.S. Department of Agriculture, Agriculture Handbook No, 1978. – 537 c.
